İstanbul Kadı Sicillerinde Bey' Bi'l-vefâ sözleşmeleri

Abstract

Tezde hukuk tarihimizin en tartışmalı konuları arasında sayılan ve krediyi temin vasıtalarından biri olarak hicrî 5. yüzyıldan (mîlâdî 11. yüzyıl) itibaren insanların ihtiyaçlarını gideren bey' bi'l-vefâ sözleşmeleri incelenmiştir. İki bölümden oluşan çalışmanın birinci bölümünde bey' bi'l-vefâ sözleşmeleri ile ilgili genel bilgi verildikten sonra sözleşmenin kuruluşu anlatılmıştır. İkinci bölümde ise sözleşmenin hukukî sonuçlarından, sona ermesinden ve delil, karine, süre, tecil vb. konulardan bahsedilmiştir. Çalışmanın amacı, sözleşmenin hukukî mahiyetini ortaya koymak ve sözleşmeye ilişkin fıkıh kitaplarından aktarılan bilgilerin uygulamada nasıl değerlendirildiğini görmektir. Bu sebeple tez boyunca sözleşmeye dair fıkıh kitaplarından aktarılan bütün bilgilerin izleri İstanbul Kadı Sicilleri Projesi kapsamında yer alan şer'iyye sicilleri üzerinden takip edilmiştir. Çalışmada genel itibariyle iki sonuca ulaşılmıştır: sözleşmenin fâizli bir işlem gibi değerlendirilmesinin önünde engeller olduğu ve uygulamanın, büyük oranda fıkıh kitaplarıyla paralellik arz ettiği, fakat yine de zaman zaman farklı görüşleri benimsediği.

In the thesis, bay' bi'l-wafa contracts, which were one of the most controversial issues in our legal history and provided the credit people for their needs since the 5th century AH (11th century Gregorian), have been examined. In the first part of the study, which consists of two parts, after giving general information about bay' bi'l-wafa contracts, the establishment of the contract has been explained. In the second part, the legal consequences of the contract, its termination and some other issues such as evidence, presumption, duration and postponement have been mentioned. The aim of the study is to evaluate the legal nature of the contract and to see how the information transferred from fiqh books related to the contract was evaluated by the shari'a courts. For this reason, the traces of all the information transferred from fiqh books regarding the contract throughout the thesis have been followed through the shari'a court records within the scope of the Istanbul Qadi Registers Project. In general, two conclusions were reached in the study: there are obstacles to the evaluation of the contract as an interest-bearing transaction, and the practice was largely parallel to the fiqh books, but still different views were adopted from time to time.