Azerbaycanın komşu ülkeleri ile ithalat ihracat ilişkileri ve büyüme modeli

Abstract

Azerbaycan ekonomisinden söz ederken bağımsızlıktan önce ve sonrasını ele almamız gerekiyor. Çünkü bağımsızlıktan önce ülke SSCB yönetimi altında merkezi planlamanın olduğu sosyalist ekonomik sisteme bağlıyken, bağımsızlıktan sonra serbest pazarın olduğu kapitalist sisteme geçiş yapmıştır. Bağımsızlık kazanıldıktan sonra, hem iç hem de Ermenistan`ın Karabağ`a saldırmasıyla başlayan savaşla mücadele ederken ekonomideki sorunlar kendini göstermeye başlamıştır. Bu sebepten bağımsızlığın ilk yıllarında dış ticarette açık veren Azerbaycan 1994`te Ermenistan`la varılan anlaşma sonucu ekonomiyi canlandırma ve bu açığı kapatmak adına adımlar atmaya başlamıştır.Azerbaycan dünyada petrol ülkesi olarak tanınmaktadır. Ülke ihracatının büyük kısmı petrol ve petrol ürünlerinden oluşmaktadır. Bu sebepten ötürü 90`lı yılların başlarında o zamanki cumhurbaşkanı Haydar Aliyev 1994 yılının 20 Eylül'ünde ekonomiyi canlandırmak adına dünyanın dev petrol şirketleri ile ülke için çok önemli olan `Asrın Antlaşması'nı` imzaladı. Değeri 7,4 milyar dolar olan sözleşme dünyanın 7 ülkesini (Azerbaycan, ABD, İngiltere, Rusya, Türkiye, Norveç ve Suudi Arabistan) temsil eden 11 uluslararası petrol şirketi ile imzalandı. Bu sözleşme ülkenin dış ticaretindeki dengeleri ülke lehine değiştirilmesine yardımcı oldu. Bu sözleşmeden sonra 19 ülkeyi temsil eden 41 petrol şirketi ile daha 26 sözleşme imzalandı.Petrol haricinde ülkenin ihracatını tarım ürünleri teşkil etmektedir. Özellikle komşu ülkelere tarım ürünleri ihracatı son yıllar artmaktadır. Petrolden sonra tarım ve sanayi sektörlerine yatırımlar ihracata katkı sağlamaya başlamıştır. Son yıllar sanayi sektörüne yapılan yatırımlar, sanayinin hızlı gelişmesine yardımcı olmuştur. Sadece 2013 senesinde sanayi sektörü ülke GSYH'nin %57'sini teşkil etmiştir.Bir yandan petrol ve türevleri diğer taraftan petrol endüstrisinin ilerlemesiyle göz ardı edilen diğer sektörlerdeki iyileşmeler neticesinde Azerbaycan`ın komşu ülkelerle 1993 yılından 2019 yılına kadar yaptığı dış ticaretler ve bu ticaretin ülke ekonomisinin büyümesine olan etkisi araştırılmıştır.

Speaking of the Azerbaijani economy, we need to address the pre- and post-independence. Because before independence, the country was dependent on a socialist economic system with central planning under the management of the SSCB, and after independence, it made a transition to a capitalist system with a free market. After gaining independence, the problems in the economy began to show themselves, both internally and as they struggled with the war that began with Armenia's invasion of Karabakh. For this reason, Azerbaijan, which was open to foreign trade in the first years of independence, began to take steps to revive the economy and close this gap as a result of the agreement reached with Armenia in 1994.Azerbaijan is known in the world as an oil country. A large part of the country's exports consists of oil and petroleum products. For this reason, in the early 1990s, the then President Heydar Aliyev signed the `Treaty of the Century` on September 20, 1994 with the world's largest oil companies in order to revive the economy. The $ 7.4 billion deal was signed with 11 international oil companies representing seven countries (Azerbaijan, the United States, the United Kingdom, Russia, Turkey, Norway and Saudi Arabia). This agreement helped to shift the country's foreign trade balances in favor of the country. After this agreement, 26 more agreements were signed with 41 oil companies representing 19 countries.Apart from oil, the country's exports are made up of agricultural products. Exports of agricultural products, especially to neighboring countries, have been increasing in recent years. After Petrol, investments in the agricultural and industrial sectors began to contribute to exports. Investments in the industrial sector in recent years have contributed to the rapid development of the industry. In 2013 alone, the industrial sector accounted for 57% of the country's GDP.On the one hand, as a result of the improvements in other sectors whose oil and derivatives have been overlooked by the advancement of the petroleum industry, Azerbaijan's foreign trade with neighboring countries from 1993 to 2019 and the expansion of the country's economy through this trade.