Türkiye'nin Orta Doğu ülkeleri ile dış ticaretinin ekonometrik öngörüsü

Abstract

Bu çalışmada Orta Doğu ülkelerinin Türkiye ile dış ticaretlerinin değerlendirilmesi ve bu konuda gelecek öngörüsünde bulunulması amaçlanmıştır. Bu amaca yönelik, Türkiye'nin seçilmiş Orta Doğu ülkelerine ihracat ve bu ülkelerden ithalat verileri kullanılarak Box-Jenkins yöntemi ile öngörü analizi yapılmıştır. Eviews programı kullanılarak 2018-2019 yılları ex-post tahmin değerleri ve 2020-2025 ex-ante öngörü değerleri Box-Jenkins yöntemi ile AR, MA, ARMA, ARIMA ve trend analizleri yapılarak tahmin edilmiştir. Öngörü analizinin ilk aşamasında verilere birim kök testi uygulanarak durağan olup olmadıkları test edilmiştir. Durağan olmayan seriler durağan hale getirilerek öngörü analizi için uygun AR, MA, ARMA ve ARIMA modelleri kurulmuştur. Kurulan modellerle analiz sonuçları elde edilmiştir. Çalışma sırasında kullanılan bütün veriler Türkiye İstatistik Kurumu, Türkiye Cumhuriyet Merkez Bankası ve T.C. Ticaret Bakanlığı'ndan elde edilmiştir. Öngörü analizi sonrası elde edilen bulgular; Birleşik Arap Emirlikleri-Türkiye ihracat ve ithalat değerlerinde 2022 yılı ve sonrası için sabit değerler olduğu gözlemlenmiştir. Bahreyn'in Türkiye ile ihracat değerlerinde azalma ve ithalat değerlerinin ise artış olacağı tahmin edilmiştir. Ürdün-Türkiye ikili ilişkileri değerlendirildiğinde ihracatta artış olacağı gözlemlenirken, ithalatta ise azalma olacağı tahmin edilmiştir. Filistin ve İsrail Türkiye ile dış ticaret ilişkileri dalgalı tahmin sonucu vermiştir. Irak, İran Katar, Kuveyt, Lübnan, Suriye ve Umman'ın Türkiye ile dış ticaret ilişkileri tahmin sonuçları artış yönündedir. Suudi Arabistan-Türkiye ikili ilişkilerinde bir azalma yaşanacağı tahmin edilmiştir. Yemen-Türkiye ihracat tahmini artış olacağı yönündeyken, ithalat sonuçları için sağlıklı bir sonuç elde edilememiştir.Sonuç olarak değerler bazı ülkelerde sürekli bir artış, bazılarında ise yıllara göre değişkenlik göstermektedir. Genel olarak bölge ülkeleri arasındaki farklılıkların temeli, gelişmişlik durumlarına, yeraltı kaynakları bakımından zenginliklerine ve bazı ülkelerdeki iç savaşlara dayandırılmaktadır. Tahmin sonuçları; ilişkilerin iyi olduğu ülkelerde sürekli bir artış, zayıf olduğu ülkelerde ise iyileşme olacağı yönündedir.Anahtar Kelimeler: Dış Ticaret, Türkiye ve Orta Doğu, Öngörü Analizi

Evaluating the foreign trade of Middle Eastern countries with Turkey and forecasting in this regard were aimed in this study. Forth is purpose, forecast analysis was made with the Box-Jenkins method using Turkey's export data to selected Middle Eastern countries and import data from the secountries. Using the Eviews program, the ex-post forecast values for years 2018-2020 and the ex-ante prediction values for 2021-2025 were estimated by making AR, MA, ARMA, ARIMA and trend analyzes with the Box-Jenkins method. In the first stage of the forecast analysis, unit root test was applied to the data to test whe ther the data were stationary. Non-stationary series were made stationary and suitable AR, MA, ARMA, and ARIMA models for forecast analysis were established. Analysis results were obtained with the established models. All data used during the study were obtained from the Turkish Statistical Institute, Central Bank of the Republic of Turkey, and the Republic of Turkey Ministry of Trade.Finding safter the forecast analysis; Fixed values were observed in the United Arab Emirates-Turkey export and import values for 2022 and beyond. It is estimated that Bahrain's export values with Turkey will decrease and import values will increase. When Jordon-Turkey bilateral relations are evaluated, it is observed that there will be an increase in export, while a decrease in imports is estimated. Foreign traderelations of Palestine and Israel with Turkey are in the direction of the floating forecast resuıt. Forecast results of Iraq, Iran, Israel, Qatar, Kuwait, Lebanon, Syria and Oman's foreign trade relations with Turkey are up ward. It is estimated that there will be a decrease in the bilateral relations between Saudi Arabia and Turkey. While Yemen-Turkey export forecast has shown that there will be a increase, no healthy results have been achieved for the import results.As a result, the values have increased continuously in some countries and have varied by years in others. In general, the foundation of the differences between the countries in the regionis based on their development levels, their wealth in terms of under ground resources, and civil wars in some countries. Forecast results; there will be a continuous increase in countries with good relations and improvement in countries with weak relations.Keywords: Foreign Trade, Turkey and the Middle East, Forecast Analysis