Türk lügatı'nda `Ḥ` ile başlayan kelimelerle ilgili şiir örnekleri

Abstract

Lügatler, dillerin söz varlığı dediğimiz kelime hazinesinin köklerini ve anlamlarını gösteren kaynaklardır. Şark ve Garp Türkçesinin bir asıldan neş'et ettiğini ve köken itibarıyla bir olduğunu göstermek amacıyla müellif Hüseyin Kazım Kadri tarafından telif edilen Türk Lügati bu alanın en önemli eserlerindendir. Bu çalışma Türk Lügati'nde ki `Ḥ` maddesi kapsamındaki kelime ve şiir örneklerini incelemeyi esas almıştır. İki bölümden oluşan çalışmamızda birinci bölümde Hüseyin Kâzım Kadri'nin hayatı ve eserlerine yer verilmiştir. İkinci bölümde ise `Ḥ` maddesi incelenmiştir. İçerisinde Türkçenin Osmanlı ya da Garp lehçesinden başka Uygur, Azerî, Kırgız, Yakut, Çuvaş, Kazan gibi farklı lehçelerden kelimeler barındıran bu maddenin sadece Garp Türkçesiyle yazılmış kelime ve şiir örnekleri Latin harflerine çevrilmiştir. Çalışmamızda madde başlığı oluşturan kelimeler Latin ve Osmanlı alfabeleri ile yazıldıktan sonra anlamları ve kelimelerle ilgili şiir örneklerinin kaynak taraması yapılarak ulaşılabilenler dipnotlarda gösterilmiştir.Anahtar Kelimeler: Türk Dili ve Edebiyatı, Lügat, Türk Lügatı, Hüseyin Kazım Kadri.

The study, which deals with `Ḥ` section on page 483 of the second volume of Hüseyin Kazım Kadri's Turkish Dictionary, which is one of the most important and comprehensive dictionaries that come to mind when dictionary is mentioned in Turkish literature, consists of two parts.In the first part, the life and literature of Hüseyin Kazım Kadri has been given. In the second part, section of `Ḥ` has been examined, words and poems of this section, which contains words from different dialects of Turkish such as Uygur, Azerbaijani, Kirgiz, Yakut, Cuvas, Kazan in addition to the Ottoman or Western dialect, have been translated into Latin letters.In our study, the meanings and the poems which refers to words in Hüseyin Kazım Kadri's Turkish Dictionary, has been translated from Ottoman Turkish to Latin letters. All of the literature review of the poems has been indicate in the footnotes.Keywords: Turkish Language and Literature, Dictionary, Turkish Dictionary, Hüseyin Kazım Kadri.