Hüseyin Fahreddin Dede'nin Acem Aşiran Mevlevî Ayini'nin makamsal analizi

Abstract

Bu araştırmada Hüseyin Fahreddin Dede'nin Acem Aşiran makamında Mevlevî ayinindeki makam ve form anlayışının incelenmesi amaçlanmaktadır. Öncelikle bilgisayar ortamına aktarılan Acem Aşiran ayini birinci, ikinci, üçüncü ve dördüncü selamları ölçü ölçü, cümle cümle geçkileri ve çeşnileri ile ele alınıp incelenmiştir. Ayin incelenirken makam yapısı ve makamların nazari olarak birbirleri ile olan geçkileri ve makamsal bağları göz önünde bulundurularak incelenmiştir. Hüseyin Fahreddin Dede'nin Acem Aşiran ayinindeki makam usul ve form anlayışı incelenirken yöntem olarak nazari bakımdan işleniş tarzı, enstrüman icrası ve törenlerin yapısı ve etkileri incelenmiştir. Hüseyin Fahreddin Dede'nin eseri bestelerken kendisinden önceki bestekârlardan ne kadar etkilendiğinden bahsedilerek, yöntem olarak kullanılabilirliği sağlanmaya çalışılmıştır. Bu çalışmada tarama modeli çerçevesinde betimsel bir yöntem kullanılmıştır. Geçmişte ve halen var olan bir durumu geleneksel ve olduğu şekilde betimleyerek içerik analizi yöntemi ile incelenmiştir. Ayrıca analiz bakımından ayin; makam, çeşni, geçki ve usûl açısından incelenerek analiz edilmiştir. Elde edilen veriler doğrultusunda sebepleri ile Mevlevî ayinin içerisinde kullanılan makamların birbirleri ile olan geçkileri ve melodik uyum yapısı incelenerek sonuca ulaşılmıştır.

The aim of this research is to examine Hüseyin Fahreddin Dede's perception of theme and form in his Mevlevi rite composed in Acem Asiran theme. Firstly, the first, second, third, and fourth greetings of Acem Asiran rite were transferred to a computer environment and its transitions and flavours were examined measure by measure and sentence by sentence. The structure of the theme, the theoretical transitions of the themes with each other, and the theme ties were also examined for the rite. To analyse Hüseyin Fahreddin Dede's perception of theme style and form in Acem Asiran rite; theoretical execution, instrument performance, and structure and effects of ceremonies were investigated. By stating the degree of influence Hüseyin Fahreddin Dede got from the composers preceding him while composing his piece, a usable method was attempted to be carried out. In this study, a descriptive method was used within the framework of the scanning model. In this method, content analysis was carried out for a situation that exists both in the past and in the present and is described as it is in a traditional way. In addition, in terms of analysis, the rite was examined in detail for its theme, flavour, transition, and method. To get to the conclusion, the themes used in the Mevlevi rite were analysed, in line with the data obtained, for their melodic harmony structure and their transitions with each other.