Hidâyet dîvânı (inceleme-metin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük)

Abstract

Klasik Türk Edebiyatı yaşadığı dönemin zengin kültürü, sanatı, dil ve dönem özellikleri bakımından okunmaya, anlaşılmaya ve açıklanmaya muhtaç bir gelenektir. Bu çalışmanın yegâne amacı Emîr Hidâyetu'llâh'ı anlamak, onun söz ve düşünce âlemine ışık tutmaktır. Divanı, Ahmet Büyükkaş tarafından günümüz Türkçesine aktarılmıştır. Bu çalışma bahsi geçen çeviri esas alınarak yapılmıştır. Türk edebiyatında son yıllarda kullanılmaya başlanan bağlamlı dizin ve işlevsel sözlük yönteminden faydalanılmış, divandan elde ettiğimiz veriler tebdiz.com'un sistemine kaydedilmiş ve sistem bu verileri bir araya getirip eserin sözlüğünü bize sunmuştur. Söz konusu sistem sayesinde elde edilen veriler değerlendirilerek Hidâyet Dîvânı'nın incelemesi yapılmıştır. Tezimiz, üç ana bölümden oluşmaktadır. İlk bölüm şairimizin hayatı ve tek eseri olan Hidâyet Dîvânı'nı tanıtmaktadır. İkinci bölümde, gazel, muhammes, müstezad, mesnevi türlerinin bulunduğu toplam 238 şiirden oluşan çeviri yazılı metnin bağlamlı dizin ve işlevsel sözlüğüyle elde edilen dil içi bağlam verileri incelenmiş ve örneklendirilmiştir. Bu bölümde asıl bölüm olan üçüncü bölümle ilgili ön plana çıkarılması gereken hususlara değinilmiştir.Üçüncü bölüm ise çalışmanın asıl kısmı olan sözlük bölümüdür. Bu bölümde metinde yer alan tüm sözcükler bağlamdaki yerleri ve işlevleriyle alfabetik olarak dizilmiştir.

Classical Turkish Literature is a tradition that needs to be read, understood and explained in terms of the rich culture, art, language and period characteristics of the period in which it lived. . The sole purpose of this study is to understand Emir Efsâhuddin Hidayetullah Bey and to shed light on his world of speech and thought. His Divan was translated into modern Turkish by Ahmet Büyükkaş. This study was made on the basis of the aforementioned translation. Contextual index and functional dictionary method, which has started to be used in Turkish literature in recent years, has been utilized, the data we obtained from the divan has been recorded in the system of tebdiz.com and the system has brought these data together and presented the dictionary of the divan to us. Evaluating the data obtained thanks to the system in question, the 'Division of Hidayet' was examined. Our thesis consists of three main parts. The first part introduces the life of our poet and his only work, the Divan of Hidayet. In the second part, ghazal, muhammes, mustezad. Intra-language context data of those obtained with the contextual index and functional dictionary of the translated written text consisting of a total of 238 poems including masnavi genres were examined. The review part consists of seven parts. Verses and Hadiths quoted in the first part, Arabic-Persian phrases in the divan in the second part, Phrases in the third part, Verbs in the fourth part, Nouns in the fifth part and pronouns in the sixth part, proverbs and idioms used in the divan in the last part of the analysis part are listed. 'Basic meaning' to Tebdiz's system. The Contextual Index and Functional Dictionary of the Hidayet Dîvân, which we obtained with each word we process as 'II metaphorical meaning', has been added to our study as the Contextual Index and Functional Dictionary of the Hidayet Divan in the third chapter after the analysis part. Thus, the linguistic context and vocabulary of Emir Efsâhuddin Hidayetullah Bey's work has been revealed.