Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd (Metin-inceleme-dizin)

Abstract

Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd, XVI. yy.ın son çeyreğinde yazılmış, Türk edebiyatında konusu itibarıylasıra dışı bir eserdir. Tārīh-i Hind-i Ġarbī, Tārīh-i Yeñi Dünyā, Ḥadīs-i Nev, Ḳuṭr-ı Nev gibifarklı başlıklı başka yazma nüshaları da bulunan Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd bu nüshaların en eskisive en güzel hat ile yazılmış olanıdır. Nüshalar içinde harekeli tek nüsha da Kitāb-ı İḳlīm-iCedīd'dir. Eserin esas konusu Yeni Dünya'nın Avrupalılarca keşfi, işgali ve istilasıdır. Arapçakozmografi, astronomi, tarih ve coğrafya eserlerinden parça tercümeleriyle başlayan eser, YeniDünya'nın Avrupalılar tarafından istilası konulu İtalyanca ve/veya İspanyolca kitaplardanparça tercümeleriyle devam eder. Çalışmamız, Türk edebiyatında konu içeriğiyle özel bir yeriolan ve Türkçenin söz varlığına önemli katkılarda bulunan bu eserin çeviri yazılı metnini, dilbilgisi incelemesini ve gramatik dizinini içermektedir. Eserde tespit edilen çok sayıdaki imlahatasının doğruları kaynak metinlerle karşılaştırılarak belirlenmiş ve İspanyolca/İtalyanca imla ve telaffuzun Türkçe iz düşümleri belirlenmiştir. Metinde bazı eskicil biçim birimlerin XVI. yy.da da kullanıldığı görülmüştür. Eserin söz varlığı ve söz dizimi eş anlamlılık, ters anlamlılık,yan anlamlılık, anlam değişmeleri, kavram alanları, deyimler, atasözleri, üslup gibi özellikleribakımından da değerlendirilmiştir. Metnin ilk defa tam söz varlığı dizini kök dilini, işlevselkelime türünü / türlerini, metindeki anlamını / anlamlarını ve metindeki görünüşlerini içerecekşekilde hazırlanmıştır. Dizin bölümü titiz bir çalışmayla hazırlanıp genel dizin; kişi, unvan veeser adları dizini; yer, devlet ve halk adları dizini; hayvan ve bitki adları dizini olmak üzeredört başlığa ayrılmıştır.Anahtar Sözcükler: Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd, Tārī-i Hind-i Ġarbī, XVI. yy. Türkiye Türkçesi,Amerika Kıtalarının Avrupalılarca İstilası, Batı Hint Adaları Tarihi

Kitāb-ı İḳlīm-i Cedı ̇̄d (The Book of the New Clime) is a manuscript work written in 1583 andan extraordinary example of the Turkish literature by its subject. The book has some othermanuscriptal editions in different titles such as Tārīh-i Hind-i Ġarbī, Tārīh-i Yeñi Dünyā,Ḥadīs-i Nev, Ḳuṭr-ı Nev. Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd is the oldest and the loveliest copy of all. It isthe only copy written with ḥarakāt, some special signs for Arabic alphabet based orthographies. The main subject of Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd is the discovery and the invasion of the Americas by the Europeans. It contains Turkish translation of text pieces from some Arabic books by its first and second parts and of some text pieces from Italian history books on the New World by its last part. There are many spelling errors in Turkish text and all corrected by comparingthe text with the original texts. That thesis also displays Turkish text of transcription letters,grammatical analysis of the text and contains individually separated four particular indexes ofgeneral words and of anthroponymical, toponymical, ethnonymical, faunonymical and botanical names.Key Words: Kitāb-ı İḳlīm-i Cedīd, Tārīh-i Hind-i Ġarbī, XVIthCentury Turkish, the EuropeanInvasion of the Americas, the History of the West Indies