Türkiye'nin kamu personel sisteminde liyakat ilkesinin uygulanabilirliği sorunu

Abstract

Liyakat ilkesi kamu personel sistemlerinin vazgeçilemez unsurlarından biridir. Kamu personelinin göreve alınmasından emekliliğine kadar bütün çalışma hayatında uygulanması gereken bir dizi ölçütü içinde barındırmaktadır. Kamu personel sistemleri içinde etkin bir şekilde işlerliği sağlanmış liyakat ilkesi, toplumun ve çalışanların devlete karşı duymuş olduğu güvenin temelini oluştururken, kamu hizmetinin etkin ve verimli sunulması açısından da vazgeçilemez bir unsurdur. Türkiye'nin kamu personel sisteminde liyakat ilkesinin benimsenmesine karşın uygulamada işlerliğinin sağlanamadığı çeşitli kaynaklarda sıklıkla vurgulanmaktadır. Bu çalışmada Türkiye'de kamu personel sisteminde liyakat ilkesinin uygulanabilirliği konusunda sistem içi ve dışı sorunların ele alınması amaçlanmaktadır. Çalışmanın amacı doğrultusunda öncelikle liyakat ilkesinin siyasal-yönetsel, kavramsal ve hukuksal çerçeveden ele alınış biçimleri, kayırmacılık türleri ve kamu personel sistemlerinde liyakatin gelişim seyri irdelenmektedir. Akabinde liyakat ilkesinin yeri kadro ve kariyer sistemleriyle bağdaştırılarak, Türk kamu personel sisteminde liyakate bakış açısı dönemler itibariyle ifade edilmektedir. Türkiye'de kamu personeli için liyakat ölçütlerinin arandığı aşamalar dikkate alınarak personel sistemine yön veren temel kanunlarda bu aşamaların yer alış biçimleri ve istisnaları irdelenmektedir. Son olarak çalışmada liyakat ilkesinin uygulanabilirliğini denetleyen mekanizmalara yer verilmektedir. İkincil verilerin derlenmesiyle elde edilen bilgiler kapsamında kamu personel sisteminden ve/veya sistem dışından kaynaklanan çeşitli sorunların geçmişte olduğu gibi günümüzde de liyakat ilkesinin uygulanabilirliğine engel olduğu tespit edilmektedir. Anahtar Kelimeler: Kamu personel sistemi, Liyakat ilkesi, Kayırmacılık

The principle of merit is one of the indispensable elements of public personnel systems. The concept involves a number of criteria that should be implemented from recruitment to the retirement of public personnel. An effectively functionalized principle of merit in public personnel systems constitutes the basis of trust by citizens and employees to state and is vital for the effective and efficient provision of public services. Despite the adaptation of the principle of merit in Turkish public personnel system, the extent to which this principle has been practiced has been questioned by a number of studies. This study aims to address the problems about the implementation of the principle of merit within and outside to the public personal system in Turkey. Within this context, we first dealt with the political-administrative, conceptual and legal dimensions of the concept of merit, the types of favoritism and the course of the concept of merit in public personnel systems. Next, approaches to the principle of merit in Turkish public personnel system was evaluated by reconciling this principle with staff and career systems. Taking the stages that sought the criteria of merit for public personnel into consideration, we analyzed these stages and their exceptions in basic laws that have guided public personnel system. Finally, we dealt with the mechanisms that regulated the implementation of the principle of merit in practice. Based on the analysis of secondary data, we found that various problems arising from the public personnel system and/or other reasons continue to constitute a barrier to the implementation of the principle of merit today as in the past. Keywords: Public personnel system, Principle of merit, Favoritism