Türk edebiyatında Şirʾatüʾl-İslâm tercümeleri ve Süleymân B. Ali'nin Manzûm Şirʾatüʾl-İslâm tercümesi: Lezzetüʾl-İslâm (metin-inceleme)

Abstract

XI. yüzyılın önemli Hanefî fıkıh ve kelâm âlimlerinden biri olan Muhammed Eş-Şargî'nin (ö. 573/1177) en meşhur eseri Şirʾatüʾl-İslâm ilâ Dâriʾs-selâm'dır. Arapça olarak kaleme alınan bu eser, ibadetlerle ilgili fıkhi hükümlerden ziyade ele alınan meselelerin müslümanlığın bir gereği olarak severek yapılması gereken ameller olarak anlatıldığı bir ilmihal hüviyetindedir. Diğer Müslüman toplumlarında olduğu gibi Türkler arasında da çok sevilmiş olan bu eserin Türkçe şerh ve tercümelerinin kütüphanelerde birçok nüshası bulunmaktadır. Çalışmamızda, Şir'atü'l-İslâm hakkındaki kaynaklar taranmış ve bu kaynaklarda yer alan bilgiler kullanılmış, bazı yanlış bilgiler düzeltilmiş ve tarafımızca da konuyla ilgili yeni bilgiler literatüre eklenmiştir. Çalışmamızın amacı, Şirʾatüʾl-İslâm'ın Süleymân b. Ali tarafından yapılan Türkçe tercümesi olan Lezzetüʾl-İslâm'ın tam metnini ortaya koymak ve Türk edebiyatındaki Şirʾatüʾl-İslâm'ın eserleri hakkında bilgi vermektir. Çalışmamız üç bölümden oluşmaktadır. Birinci bölümünde Şirʾatüʾl-İslâm müellifi olan İmam Muhammed Eş-Şargî'nin hayatı hakkında bilgiler verilmiş daha sonra eserleri tanıtılmış ve bu eserlerin Türkiye ve yurt dışında bulunan nüsha bilgileri yazılmıştır. Daha sonra Şirʾatüʾl-İslâm hakkında detaylı bilgi verilip nüsha bilgileri paylaşılmış ve Şirʾatüʾl-İslâm'ın Türkiye'de yapılan çalışmalarına değinilmiştir. Şirʾatüʾl-İslâm adlı eserin birden fazla şerhi ve tercümesi bulunmaktadır. Çalışmamızda şerhlerin genel bilgilerine yer verilmiş ve kütüphanelerde bulunan nüsha bilgileri yazılmıştır. Eserin tercümeleri hakkında ise detaylı incelemeler yapılarak tanıtılmıştır. Tanıtılan bu tercümeler mütercimleri bilinen ve bilinmeyen tercümeler olarak iki başlık altında incelenmiştir. Detaylı olarak incelenen bu tercüme nüshalarının bilgileri yazılırken gerekli yerlere beyit fotoğrafları da eklenmiştir.Çalışmamızın ikinci bölümünde ise incelediğimiz Lezzetüʾl-İslâm'ın detaylı olarak bilgileri yer almaktadır. Günümüz alfabesine çevrilen eserin ismi, nüsha bilgileri ve muhtevası nüshadan örnek beyitler verilerek yazılmıştır. Dil, İmlâ, Nazım, Vezin ve Kâfiye Husûsiyetleri başlığı altında nüsha incelemesi yapılarak örnek verilen beyitlerin fotoğraflarına da çalışmamızda yer verilmiştir. Çalışmamızın üçüncü bölümünde ise metnin oluşturulmasında dikkat edilen hususlar, metinde kullanılan transkripsiyon, kaynakça, sözlük, günümüz alfabesine çevrilen nüsha ve tıpkıbasım yer almaktadır.

XI. The most famous work of Muhammed Es-Sargi (d. 573/1177), one of the important Hanafi fiqh and theologians of the century, is Şirʾatuʾl-Islam Dârıʾs-selâm. This work, written in Arabic, has the identity of a catechism in which the issues dealt with are described as deeds that should be done fondly as a requirement of Islam, rather than fiqh decrees about worship. There are many copies of each of the Turkish annotations and translations of this work, which is very popular among Turks as in other Muslim societies, in our libraries. Lezzetuʾl-Islam, a translated work written in Turkish on the basic principles of Islam and the rules of worship, contains information about Ravzatul-Islam, one of the famous translations of Şirʾatuʾl-Islam, written by Abidi.The aim of our study is to explain that Şirʾatuʾl-Islam's Süleyman b. Ali reveal the full text of Lezzetuʾl-Islam, a Turkish translation made and to provide information about the translations and works of Şirʾatuʾl-Islam in Turkish literature. Our study consists of three parts. The first section Şirʾatuʾl-Islam, which is the co-author of Imam Muhammad Şargî'n gives information about the life and works has been introduced then copies the information found in Turkey and abroad, these works were written. Later, detailed information was given about Şirʾatuʾl-Islam, copy information was shared, and the studies about the work were mentioned. The work named Şirʾatuʾl-Islam has more than one commentary and translation. In our study, the general information of the annotations is included and the copy information in the libraries is written. The translations of the work were introduced after detailed examinations. These introduced translations have been examined under two headings as translations whose translators are known and unknown. While the information of these translation copies, which were examined in detail, were written, couplet photos were also attached where necessary.In the second part of our study, detailed information about Lezzetuʾl-Islam is included. The name, copy information and content of the work, which was translated into today's alphabet with the transcription alphabet, was written by giving sample couplets from the copy. The photographs of the couplets given as examples by examining the copies under the title of Language, Spelling, Verse, Prosody and Rhyme Specialties are also included in our study. In the third part of our study, the points to be taken into consideration in the creation of the text, the transcription alphabet used in the text, the bibliography, dictionary, the copy translated into today's alphabet with the transcription alphabet and facsimile are included.