Arkeolojik veriler ışığında Neolitik Çağ'dan demir çağı sonuna kadar Akarçay Havzası'nın batısı (Afyonkarahisar il merkezinin kuzeyinden İhsaniye çevresine kadar)

Abstract

Arkeolojik Veriler Işığında Neolitik Çağ'dan Demir Çağ Sonuna Kadar Akarçay Havzası'nın Batısıİç Anadolu ile Ege bölgeleri arasında önemli bir konumda olan Afyonkarahisar erken dönemlerden itibaren iskan edilmiştir. Afyon il sınırları içerisinde bulunan Akarçay Havzası da İç Anadolu, Akdeniz ve Ege bölgelerinin birleştiği kesimde 120 km uzunlukta 20 km genişlikte bir kapalı havzadır. Akarçay Havzası'nın batısı ise Afyon il merkezi ile İhsaniye ilçesi ve çevresi arasındaki bir kısmı dağlık bir kısmı ovalık olan alanı kapsar. Buradaki önemli dağlar, İlbulak Dağı, Şaphane Dağı, Ağın Dağı ve Kumalar Dağı'nın kuzey- kuzeybatı ucudur. Bölgede Akarçay'ı besleyen önemli akarsular da Nacak Deresi, Gazlıgöl Deresi ve Seydiler Deresidir. Özellikle 2017 yılından itibaren sürdürülen yüzey araştırmaları sonucunda bu bölgede 22 adet höyük tespit edilmiştir. Bu höyükler üzerinde çanak çömlek, taş, kemik, metal ve pişmiş toprak parçalar olmak üzere çeşitli buluntular tespit edilmiştir. Bu buluntulardan bahsedilen dönemlerin anlaşılması adına çanak çömlek buluntular toplanıp incenmiştir. İncelenen çanak çömlek parçalarının bölge içi ve bölge dışı kültür gruplarıyla karşılaştırması yapılmıştır. Yapılan karşılaştırmalar sonucunda bölgede Neolitik Çağ'dan Demir Çağ sonuna kadar gerek bölge içi gerekse bölge dışındaki yerleşme ve çanak çömlek kültürleriyle farklı etkileşimler ve benzerlikler olduğu görülmüştür. Yerleşmeler arasında konumu, büyüklüğü ve buluntularıyla bölgenin yönetim merkezleri olabilecek höyükler tespit edilmiştir. Bunlardan biri de Ablak Höyük yerleşmesidir. Bu yerleşme üzerinde pişmiş toprak bulla ele geçirilmiş olup bu da yönetim merkezi olduğu düşüncesini kanıtlar niteliktedir. Ayrıca araştırma bölgesinde farklı yol güzergahları tespit edilmiştir. Bunlar birincisi Ablak Höyüğün üzerinda bulunduğu Eskişehir Yazılıkaya Platosu'na varan buradan da Marmara Bölgesine uzanan yol güzergahıdır. Bir diğer yol güzergahı da kavşak noktada Bayram Bucağı yerleşmesi üzerinden Kütahya Aslanapa'ya gider. Ayrıca Bayram Bucağı'ndan Gazlıgöl'e giden buradanda Yazılıkaya Platosu'na ulaşan bir güzergah daha bulunur. Tespit edilen yerleşmeler, büyüklükleri, konumları, incelenen buluntuları, yapılan karşılaştırmalar sonucunda çevre kültürlerle olan benzerlik ilişkileri ve yol güzergahlarına baktığımız zaman araştırma bölgesinin ele alınan dönemler içerisinde son derece önemli ve canlı bir bölge olduğu ortaya çıkar.

In the Light of Archaeological Data, the West of the Akarçay Basin From the Neolithic Age to the End of the Iron AgeAfyonkarahisar which is in a significant location between Aegean region and Central Anatolia region had been inhabited as of early eras. The Akarçay Basin, located within the borders of the province of Afyon, is also a closed basin with a length of 120 km and a width of 20 km at the confluence of the Central Anatolia, Mediterranean and Aegean regions. The west of the Ak Decay Basin covers the area between the Afyon provincial center and Ihsaniye district and its surroundings, part of which is mountainous and part of which is lowland. The important mountains here are İlbulak Mountain, Şaphane Mountain, Ağın Mountain and the north-northwest end of Kumalar Mountain. Important streams that feed Akarçay in the region are Nacak Creek, Gazlıgöl Creek and Seydiler Creek. In particular, as a result of the surface surveys carried out since 2017, 22 mounds have been identified in this region. Various finds, including pottery, stone, bone, metal and terracotta fragments, have been found on these mounds. In order to understand the periods mentioned in these finds, pottery finds were collected and studied. Comparison of the studied pottery fragments with intra- and extra-regional cultural groups was carried out. As a result of the comparisons made, it was seen that there were different interactions and similarities with the settlement and pottery cultures both inside and outside the region from the Neolithic Age to the end of the Iron Age in the region. Among the settlements, mounds have been identified that may be the administrative centers of the region due to their location, size and finds. One of them is the settlement of Ablak Höyük. The terracotta was seized on this settlement, which proves the idea that it is the administrative center. In addition, different road routes have been identified in the research area. The first of these is the road route that reaches the Eskişehir Yazılıkaya Plateau, where the Ablak Mound is located, and then extends to the Marmara Region. Another road route goes to Kütahya Aslanapa via the settlement of Bayram Bucağı at the junction point. In addition, there is another route from Bayram Bucağı to Gazlıgöl, from here reaching the Yazılıkaya Plateau. The magnitudes of settlements identified, locations, analyzed the findings, comparisons as a result of its similarity relations with other cultures and itineraries when we look at an area that is extremely important and vibrant research area in the period discussed it turns out.