Muslihuddin Mustafa b. Şabân es-Surûrî ve Şerhu'l-Kâfiye adlı eserinin edisyon kritiği

Abstract

Bu çalışmada, 16. yüzyılda yaşamış olan ve bir dönem şehzade hocalığı da yapmış olan Osmanlı devletinin önemli âlimlerinden Muslihuddin Mustafa b. Şabân es-Surûrî'nin Ebû ʻAmr Cemâluddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus (İbn-i Ḥâcib)'in nahiv ilmiyle alakalı olarak kaleme almış olduğu el-Kâfiye fin-Nahv adlı eseri üzerine yazdığı şerh eseri olan Şerḥu'l-Kâfiye adlı eseri tahkik edilmiştir. Çalışma, temelde inceleme ve metin tahkiki olmak üzere iki ana bölümden oluşmaktadır. İnceleme bölümü kendi içerisinde giriş bölümü hariç üç bölüme ayrılmıştır. Giriş bölümünde, nahiv ilmi ve Arap dil ekolleriyle ilgili olarak genel bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde, eserimizin asıl metninin müellifi olan Ebû ʻAmr Cemâluddîn Osmân b. Ömer b. Ebî Bekr b. Yûnus (İbn-i Ḥâcib)'in hayatı, yaşadığı dönemin siyasi, sosyal ve kültürel durumu hakkında bilgiler verildikten sonra müellifin eserleri hakkında bilgiler aktarılmıştır. Çalışmanın ikinci bölümünde de şârih Muslihuddin Mustafa b. Şabân es-Surûrî'nin hayatı, yaşadığı dönemin siyasi, sosyal ve kültürel özelliklerinin ardından eserleri ve ilmî kişiliği hakkında detaylı bilgiler verilmiştir. İnceleme kısmının üçüncü bölümünde ise üzerinde çalışma yaptığımız Şerḥu'l-Kâfiye adlı eser hakkında bilgiler verilmiştir. Bu bölümlerin ardından söz konusu şerh eserin metin tahkiki detaylı olarak ele alınmış ve çalışma sonlandırılmıştır. Çalışmaya konu olan tahkik eserin muhtevası, kelime, isim, fiil ve harfler olmak üzere dört ana bölüme ayrılmış olup bu bölümler de kendi içerisinde alt başlıklara ayrılarak sunulmuştur. Eserde kelime ve kelâm konusu işlendikten sonra isim ana başlığı altında iʻrâb, el-Memnuʻ mine's-Sarf, el-Merfuʻât, el-Manṣubât ve el-Mecrurat konuları ele alınmıştır. İkinci ana başlık olan fiil başlığı altında da mazi fiil, muzari fiil vb. konular işlenmiştir. Son olarak harfler ana başlığı altında ise harf-i cerler, atıf harfleri, tenbih harfleri, nida harfleri vb. konular ele alınmıştır.Anahtar Kelimeler: es-Surûrî, İbn Hacib, Nahiv, Şerh, el-Kâfiye, Tahkik.

In this study, one of the most important scholars of the Ottoman state, the work of Muslihuddin Mustafa b. Shaban es-Surûrî's Abu ʻAmr Cemaluddin Osman b. Umar b. Abi Bakr b. Yunus (Ibni Ḥâjib) named `Sharh al-Kâfiya`, which is the commentary on the work named al-Kâfiye fin-Nahw which he wrote about the science of sentaxs, has been examined.Our study basically consists of two main parts as analysis and text review. The review section is divided into three parts, excluding the introduction. In the introduction, general information about the grammar and Arabic language schools is given. In the first part, the author of the original text of our work, After giving information about the life of Ebû ʻAmr Cemâluddîn Osman b. Umar b. Abi Bakr b. Yunus (Ibni Ḥâjib) and the political, social and cultural life of the period in which he lived, information about the works of the author was given. In the second part of the study, Detailed information about the commentator Muslihuddin Mustafa b. Şaban es-Surûrî's life, his works and scientific personality after his political, social and cultural life of the period in which he lived is given. In the third part of the analysis part, information is given about the introduction of the work called Sharh al-Kâfiya, which we are working on. After these sections, the text of the commentary work was discussed in detail and the study was concluded.The content of the study, which is the subject of our study, is divided into four main sections as words, nouns, verbs and letters.In the work, after the subject of words and theology were handled, the subjects of `iʻrab`, `al-Memnuʻ mine's-Sarf`,`al-Merfuʻat`, `al-Manṣubat` and `al-Macrurat` were discussed under the main title of the name. Under the title of verb, which is the second main title, past verbs, future verbs and so on. topics are covered. Finally, under the main title of letters, letters of cert, citation letters, warning letters, call letters and so on. topics are covered.Keywords: es-Surûrî, Ibn Hajib, Syntax, Commentary, al-Kafiye, Verification.