Türkiye'de koruyucu sağlık hizmetleri kullanımını etkileyen faktörler

Abstract

Dünyada önde gelen ölüm nedenlerinden olan ve insan sağlığını olumsuz yönde etkileyen hastalıklar incelendiğinde, kalp ve akciğer hastalıkları, kanser türleri, diyabet, felç gibi hastalıkların aslında koruyucu sağlık hizmetleri kullanımı yoluyla önlenebilir hastalıklar olduğu görülmektedir. Koruyucu sağlık hizmetleri, mevcut sağlığı korumaya, daha sağlıklı bir toplum oluşturmaya ve ortaya çıkabilecek risklerin erken teşhis ve tedavi edilmesine olanak sağlayan hizmetlerdir. Bu bağlamda hem toplum sağlığının korunması ve geliştirilmesi hem de sağlık hizmetleri maliyetlerinin azaltılması noktasında önem arz eden koruyucu sağlık hizmetlerinin mevcut durumda kullanım düzeyinin belirlenmesi ve kullanımında etkili olan faktörlerin tespit edilmesi önem arz etmektedir. Bu doğrultuda bu araştırmanın amacı, Türkiye'de koruyucu sağlık hizmetlerinin (grip aşısı, tansiyon ölçtürme, kolesterol ölçtürme, kan şekeri ölçtürme, gaita ile gizli kan testi, kolonoskopi yaptırma, kendi kendine meme muayenesi, mamografi, pap smear testi) kullanım düzeyini ortaya koymak ve bireylerin bu hizmetleri kullanma kararında etkili olan faktörleri tespit etmektir. Bu doğrultuda Türkiye İstatistik Kurumu tarafından yapılan Türkiye Sağlık Araştırması 2019 yılı verilerinden yararlanarak ve Wilber tarafından geliştirilen Bütünleyici Model kullanılarak çalışmanın modeli oluşturulmuştur. Çalışma sonucunda, içsel bireysel faktörler (cinsiyet, yaş, eğitim durumu, medeni durum), dışsal bireysel faktörler (sağlık statüsü, fiziksel aktivite), içsel toplumsal faktörler (sosyal destek) ve dışsal toplumsal faktörlerin (sosyal güvence) katılımcıların koruyucu sağlık hizmetleri kullanma davranışlarını etkilediği belirlenmiştir. Elde edilen sonuçların bu hizmetlere yönelik yapılacak politikalarda ve bireylerde farkındalığın artırılması noktasında faydalı olacağı düşünülmektedir. Anahtar Sözcükler: Koruyucu Sağlık Hizmetleri, Sağlık Hizmetleri Kullanımı, Bütünleyici Model, Türkiye

It is seen that diseases such as heart and lung diseases, cancer types, diabetes, and stroke are essentially preventable diseases through the use of preventive health care when diseases that are among the leading causes of death in the world and negatively affecting human health are examined. Preventive health services are services that allow to protect present health, to create a healthier society, and early diagnosis and treatment of risks that may arise. In this context, it is important to determine the level of use of preventive health care in the current situation, which are important both in the protection and development of public health and in reducing the costs of health services, and to determine the factors that are effective in their use. In this direction, the aim of this research is to reveal the level of use of preventive health care (flu vaccine, blood pressure measurement, cholesterol measurement, blood sugar measurement, fecal occult blood test, colonoscopy, breast self-examination, mammography, pap smear test) in Turkey and to determine the factors that affect the decision of individuals to use these services. In this direction, the model of the study was created by utilizing the 2019 data of the Turkey Health Survey conducted by the Turkish Statistical Institute and by using the Integral Model developed by Wilber. As a result of the study, it has been determined that the internal individual factors (gender, age, educational status, marital status), the external individual factors (health status, physical activity), the internal collective factors (social support) and the external collective factors (social security) have affected the participants' behaviors of using preventive health services. It is thought that the results obtained will be useful in policies to be made for these services and in raising awareness among individuals.Key Words: Preventive Health Care, Health Care Utilization, Integral Model, Turkey