İdarenin yargı dışı denetim yollarının etkinliği

Abstract

Hukuk devleti ilkesi, idarenin hukuka aykırı hareket etmesini önlemek maksadıyladenetim faaliyetinin varlığını zorunlu görmektedir. İdarenin denetlenmesi mecburiyetiidari işlemlerin hukuka uygunluk karinesinden yararlanmasına engel olmaz. Bu sebeplehukuka uygunluk karinesinden yararlanan ve icrai işlem gerçekleştirme yetkisine sahipolan idarenin gerçekleştireceği eylem ve işlemlerin denetlenmesi hukuken zorunludur.Söz konusu denetimin esası yargılamaya dayansa da günümüzde yargı dışı denetimyolları kendi varlıklarını göstermekte ve önemini artırmaktadır. Ancak yargı dışı denetimyolları kural olarak kararlarında bağlayıcılık taşımasa da yargısal denetime kıyasla cazipimkânlar sunmaktadır. Bu nedenle başta Batı hukuk sistemlerinde ombudsmanlık kurumuve benzer insan hakları kurumları etkinliklerini pekiştirmektedir. Bu gelişmelerkarşısında Türkiye, yargı dışı denetim yolları arasında yer alan idari ve siyasidenetimlerde işlevsel açıdan katkılara sahipken ulusal düzeyde insan hakları kurumlarınınoluşturulmasında geç kalmıştır. Özellikle son on yılda ülkemizde yeni insan haklarıkurumları kurulmuş olmasına rağmen söz konusu kurumların yapısal ve işlevsel açıdanbazı eksiklikleri bulunmaktadır. Bu çalışma idarenin yargısal ve yargı dışı yollarladenetim farkları kapsamında yargı dışı denetim yollarının (özellikle kurulan yeni insanhakları kurumlarının) yapısal ve işlevsel etkinliklerini konu edinmektedir.

The principle of the rule of law considers the existence of audit activity necessary in orderto prevent the administration from acting against the law. Obligation to audit theadministration does not prevent administrative acts from benefiting from the presumptionof legality. For this reason, it is legally possible and obligatory to audit the actions andtransactions to be carried out by the administration, which benefits from the presumptionof compliance with the law and has the authority to take enforcement action. Althoughthe basis of the said control is based on the judiciary, today, non-judicial control methodsshow their own existence and increase their importance. However, although non-judicialreview methods are not binding in their decisions as a rule, they offer attractiveopportunities compared to judicial review. For this reason, the ombudsman institution andsimilar human rights institutions reinforce their activities in Western legal systems. In theface of these developments, while Turkey has functionally contributed to administrativeand political audits, which are among the means of extrajudicial control, it has been latein establishing human rights institutions at the national level. Although new human rightsinstitutions have been established in our country, especially in the last ten years, theseinstitutions have some institutional and functional deficiencies. This study focuses on thestructural and functional effectiveness of the new human rights institutions, which wereestablished within the scope of the differences in supervision of the administrationthrough judicial and non-judicial means.