Türk edebiyatında alımlama estetiği ve Akşit Göktürk'ün inceleme ve deneme yazıları

Abstract

Sanatı çözümlemek için ortaya çıkmış çeşitli kuram ve yöntemler vardır. Sanat biriletişim dizgesi olarak düşünüldüğünde bir göndericisi, iletisi ve alıcısı olmakdurumundadır. Söz konusu yazın sanatı olduğunda alıcı okurdur. Yazın eleştirisiyöntemleri yazara, metne ve okura dönük olmak üzere üç temel odaklasınıflandırılabilir. Rus biçimciliği, Roman Ingarden, Prag yapısalcılık, Hans-GeorgGadamer, söz-eylem kuramı, J.L. Austin ve John R. Searle gibi etkiler ve öncüleryoluyla eleştiride metnin alıcısına verilen yer önem kazandı. Okura verilen bu önem1960'ların sonlarına doğru Almanya'da Konstanz Üniversitesi'nde Wolfgang Iser,Stanley Fish ve Hans Robert Jauss tarafından sistematize edilmiştir. Bu çalışmalarlayazarın yerine okur ön plana alınmıştır, okurun anlamlandırma ve alımlama süreciincelenmiştir. Akşit Göktürk de bu üniversitede aynı dönemde araştırmacı olarak görevalmıştır, söz konusu kuramın gelişimine tanıklık etmiştir ve kaynağından aldığı bilgileriTürk edebiyat eleştirisine kazandırmıştır. Bu çalışmada genel bir kuramsal altyapı,Akşit Göktürk'ün monografisi ve tasarladığı okuma modeli verilmiştir. Böylelikle AkşitGöktürk'ün yazın yaşamımıza kuramsal olarak kattığı öncü nitelikli çalışmalarınınincelenmesi amaçlanmıştır.

There are various theories and methods that have emerged to analyze art. When art isconsidered a communication system, it has to be a sender, message and receiver. Whenit comes to literary art, the recipient means reader. The methods of review of theliterature can be classified with three basic focuses: the author, the text, and the reader.The recipient's place in criticism through influences and pioneers such as Russianformalism, Roman Ingarden, Prague structuralism, Hans-Georg Gadamer, speech-acttheory, J.L. Austin and John R. Searle has gained importance. This emphasis on thereader was systematized by Wolfgang Iser, Stanley Fish and Hans Robert Jauss at theUniversity of Konstanz in Germany in the late 1960s. With these studies, instead of theauthor, the reader is brought to the forefront and the process of meaning and receptionof the reader is examined. Aksit Göktürk, who worked as a researcher at this universityat the same time, witnessed the development of this theory and brought the informationfrom its source to Turkish literary criticism. In this study, a general theoreticalbackground, monography of Aksit Göktürk and the reading model designed are given.Thus, it was aimed to examine the pioneering qualified works of Aksit Göktürk whichhe theoretically added to our literary life.