Üretkenlik karşıtı iş davranışlarının nedensel akıl yürütme yaklaşımı çerçevesinde incelenmesi: Bilişsel çarpıtmaların düzenleyici rolü

Abstract

Üretkenlik karşıtı iş davranışları son yıllarda araştırmacıların dikkatini çeken konulardan biridir. İş yerinde bireyler tarafından sergilenen örgütün ve paydaşlarının iyilik halini zedeleyen davranışların tamamı üretkenlik karşıtı iş davranışları olarak tanımlanmaktadır.Bu çalışmada amaç; üretkenlik karşıtı iş davranışlarının öncüllerini, nedensel akıl yürütme yaklaşımı çerçevesinde açıklamaya çalışmaktır. Örgütsel adalet algısının zedelenmesi karşısında çalışanların yapacakları nedensel yüklemenin türü üzerinde bilişsel çarpıtmaların düzenleyici bir rol oynayıp oynamayacağı ve çalışanların yaptıkları nedensel yükleme türünün üretkenlik karşıtı iş davranışı türünü yordayıp yordamadığı bu araştırmanın soruları olarak belirlenmiştir.Araştırma, bir ön çalışma ve ana çalışmadan oluşmaktadır. Ön çalışmada `Counter Productive Work Behaviour Scale` adlı ölçeğin ve `Workplace Explanatory Style Questionnaire` adlı ölçeğin Türkçe geçerlik güvenirlik çalışmaları yapılmıştır. Gerçekleştirilen analizler sonucunda iki ölçeğin de çalışmada kullanılmak üzere geçerli ve güvenilir olduğu görülmüştür. Yürütülen ön çalışmanın ardından ana çalışmaya geçilmiş, Ankara'da iş yaşamını sürdüren hemşirelerden oluşan 248 gönüllü katılımcıya ulaşılmıştır. Elde edilen veriler korelasyon analizi ve düzenleyici aracı etki analizine tabi tutulmuştur. Araştırma sonucunda bilişsel çarpıtmaların düzenleyicilik etkisi saptanamamış ve nedensel yükleme türünün üretkenlik karşıtı iş davranışlarının türünü yordama etkisi tespit edilmemiştir. Ancak bilişsel çarpıtmaların yükleme yanlılıkları üzerinde anlamlı etkisi olduğu bulunmuş, elde edilen veriler ışığında araştırma bulguları tartışılmış ve gelecek çalışmalar için öneriler sunulmuştur.Anahtar Sözcükler: Üretkenlik karşıtı iş davranışı, nedensel akıl yürütme yaklaşımı, örgütsel adalet, bilişsel çarpıtmalar, hemşireler.

Counterproductive work behaviors are one of the topics that have attracted the attention of researchers in recent years. All the behaviors exhibited by individuals in the workplace that harm the well-being of the organization and its stakeholders are defined as Counterproductive Work Behaviors.The aim of this study is to try to explain the antecedents of counterproductive work behaviors within the framework of the attribution theory. The first question of this research is, in case of damage to organizational justice perception whether cognitive distortions will play a moderator role on the type of causal attribution that employees will make. The second question of the research is whether or not the type of causal attribution made by employees predicts the type of counterproductive work behavior.The research consists of a preliminary and a main study. In the preliminary study validity and reliability studies was conducted of `Counter Productive Work Behavior Scale` and `Workplace Explanatory Style Questionnaire` for Turkish sample. As a result of the analyzes carried out, it was seen that both scales were valid and reliable to be used in the study.After the preliminary study, the main study was conducted with the voluntary participation of 248 nurses working in Ankara. The obtained data were subjected to correlation analysis and regulatory impact analysis. As a result of the research, the regulatory effect of cognitive distortions and its effect on predicting the type of counterproductive work behaviors could not be determined. However, cognitive distortions were found to have significant effect on attributions, findings were discussed in the light of the data obtained, and suggestions for future studies were presented.Keywords: Counterproductive work behavior, causal reasoning approach, organizational justice, cognitive distortions, nurses.