Aile öngörülemezliği, öngörülemezlik inançları ve kontrol odağının depresif belirtiler, obsesif-kompulsif belirtiler ve kaygı belirtileri ile olan ilişkisinde duygu düzenleme zorlukları, belirsizliğe tahammülsüzlük ve stresle başa çıkma tarzlarının aracı rolünün yapısal eşitlik modellemesi ile incelenmesi

Abstract

Depresyon, obsesif-kompulsif bozukluk ve kaygı bozuklukları işlevselliği ciddi biçimdesekteye uğratabilen bozukluklardır. Yapılan çalışmalar, bu bozuklukların ortayaçıkışında ortak mekanizmaların olduğunu göstermiştir. Bu çalışma kapsamında bahsigeçen tanılar üstü faktörlerden öngörülemezlik inançları, aile öngörülemezliği, kontrolodağı, belirsizliğe tahammülsüzlük, duygu düzenleme zorlukları ve stresle başa çıkmatarzları ele alınmıştır. Ana çalışmadan önce bir ön çalışma yapılarak Öngörülemezlikİnançları Ölçeğinin Türkçeye uyarlama çalışması gerçekleştirilmiştir. Ana çalışmada isedepresyon, obsesif-kompulsif bozukluk ve kaygı bozukluklarının ortaya çıkışında roloynayan tanılar üstü değişkenlerle oluşturulan bir model test edilmiştir. Ön çalışmanınörneklemi 563 kişiden oluşurken, ana çalışmanın örneklemi 795 kişiden oluşmuştur. Önçalışma bulgularından yola çıkarak Öngörülemezlik İnançları Ölçeğinin Türkiyeörnekleminde kullanılmak için geçerli ve güvenilir olduğu sonucuna varılmıştır. Anaçalışmada test edilen model aracılığıyla psikolojik belirtilerdeki varyansın önemli birkısmı açıklanmıştır. Çeşitli sınırlılıkların yanı sıra yeni bir ölçüm aracının dilimizekazandırılması, öngörülemezlik inançları ile çeşitli değişkenler arasındaki ilişkilerin ilkkez incelenmiş olması ve psikolojik belirtilerle ilişkili birçok tanılar üstü faktörün biraraya getirilmesiyle bu tez çalışmasının alana önemli katkıları olduğu düşünülmektedir.Bunun yanında birçok tanılar üstü mekanizmayı hedef alan müdahale programları içinbir temel oluşturması bakımından da klinisyenler için değerli bilgiler sunmaktadır. Ekolarak davranış örüntülerinin işlevselliğinin bağlama göre değişimi tartışılmış, çevreselöngörülemezlik gibi olumsuz yaşantıların hem psikolojik dayanıklılık hem depsikopatolojiler için yatkınlık faktörü haline gelebileceğine dikkat çekilmiştir.

Depression, obsessive-compulsive disorder and anxiety disorders can seriously impairfunctionality. Studies have shown that there are common mechanisms in the emergenceof these disorders. This study discussed unpredictability beliefs, family unpredictability,locus of control, intolerance of uncertainty, emotional regulation difficulties, and copingstyles. Before the main study, the adaptation study of the Scale of UnpredictabilityBeliefs into Turkish was carried out by conducting a preliminary study. In the mainstudy, a model created with transdiagnostic variables that play a role in the emergenceof depression, obsessive-compulsive disorder and anxiety disorders was tested. Thesample of the preliminary study consisted of 563 people, while the sample of the mainstudy consisted of 795 people. Based on the preliminary study findings, it wasconcluded that the Scale of Unpredictability Beliefs is valid and reliable for use in theTurkish sample. The model tested in the main study explained a significant part of thevariance in psychological symptoms. In addition to various limitations, it is thought thatthis thesis has important contributions to the field by introducing a new measurementtool into our language, examining the relationships between unpredictability beliefs andvarious variables for the first time, and bringing together many transdiagnostic factorsrelated to psychological symptoms. Additionally, it provides valuable information forclinicians as it provides a basis for intervention programs targeting manytransdiagnostic mechanisms. In addition, the variation of the functionality of behavioralpatterns according to the context was discussed, and it was pointed out that negativeexperiences such as environmental unpredictability could become a predispositionfactor for both psychological resilience and psychopathologies.