Sosyal ve ekonomik destek (SED) alan ebeveynlerin aile süreçlerinin incelenmesi: Elazığ örneği

Abstract

Bu çalışma, SED hizmetinden yararlanan ebeveynlerin destekten yararlanma süreçlerini (başvuru, değerlendirme ve olası sonlandırma), desteğin çocuğun iyi olma hali üzerindeki etkisini (maddi refah, eğitim, sağlık, katılım, ev ve çevre koşulları, ilişkiler, risk ve güvenlik) ve çocuğun refahını etkileyen aile süreçlerini (kök aile yapısı, evlilik süreci, yaşanılan stres kaynakları ve baş etme yöntemleri) ortaya çıkarmayı amaçlamaktadır. Bu kapsamda destekten yararlanan 23 anne, 4 babaanne, 1 amca, 1 baba ve 1 hala olmak üzere toplam da 30 özne ile yarı-yapılandırılmış görüşme formu kullanılarak derinlemesine görüşmeler gerçekleştirilmiştir.Görüşmeler neticesinde elde edilen veriler, görüşme yönergesi, araştırmanın amacı ve kuramsal yaklaşımlar temelinde nitel veri analiz programı (MAXQDA 12) aracılığıyla analiz edilmiştir. Böylelikle `SED Hizmeti Başvuru, Değerlendirme ve Sonrasına İlişkin Deneyimler`, `SED Hizmetinin Çocuğun İyilik Hali Üzerindeki Etkisi` ve `Çocuğun Refahını Etkileyen Aile Süreçleri` olmak üzere üç ana tema oluşturulmuştur. Nitel desende planlanan araştırma kapsamında öznelerin ifadeleriyle sınırlı olmak üzere elde edilen sonuçlara göre, ebeveynlerin destekten yararlanma sürecinde bürokratik işlemleri olumsuz bir durum olarak deneyimlediği, hizmete yönelik değerlendirme sürecinde kadınları güçsüzleştiren bazı durumların göz önüne alınmadığı ve maddi destek dışında herhangi bir destek verilmediği anlaşılmıştır. Ayrıca öznelerin çoğunluğu tarafından desteğin ölüm-kalım meselesi olarak görülmesi ve maaş olarak algılanması, hizmetin olası sonlandırılma durumuna dair herhangi bir plana sahip olunmadığını gösterebilmektedir. Öte yandan alınan desteğin çocukların genellikle maddi ihtiyaçlarına harcandığı, eğitim, katılım, ev ve çevre koşulları olmak üzere çocuğun diğer gelişimsel ihtiyaçlarına yönelik herhangi bir müdahale gerçekleşmediği anlaşılmıştır. Kök ailelerine dair verilere bakıldığında, öznelerin erken çocukluk döneminden itibaren yoksulluğu deneyimlediği, aile içi rol ve sorumlulukların toplumsal cinsiyet kalıplarına göre şekillendiği ve baba eksikliğinden dolayı annenin bütün sorumlulukları üstlenmek zorunda kaldığı görülmüştür. Ebeveynlerin evlilik süreçlerinde ise, çoğunlukla çocuk yaşta evlendikleri, kendi rızaları dışında evliliğin fazla olduğu ve evliliğe hazırlık sürecinin kısa tutulduğu görülmüştür. Öznelerin stresli bir durum olarak ifade ettikleri boşanma, ölüm, cezaevi, aile içi şiddet ve zararlı madde bağımlılığının, hem aile içi ilişkilerini hem çevreyle etkileşimi hem de çocukların refahını doğrudan etkilediği anlaşılmıştır. Bu stresli durumların, özellikle baba ile çocuk arasındaki ilişkiyi olumsuz etkilediği; bunun yanında ekonomik, sosyal ve çevresel sorunlara neden olduğu görülmüştür. Ebeveynler, bu streslerle baş edebilmek için duygusal ve problem odaklı baş etme yöntemlerini kullanmışlardır. Çalışmadan elde edilen bu bulgular, yapısal aile sistemleri yaklaşımı temelinde aileleri güçlendirici müdahaleler bağlamında tartışılmış ve bulgularla bağlantılı olmak üzere SED hizmetinin etkililiğini arttırmaya yönelik önerilerde bulunulmuş ve ergen çocuğu olan tek ebeveynlere yönelik psikoeğitim programı oluşturulmuştur.Anahtar Sözcükler: SED Hizmeti, Çocuğun İyi Oluşu, Aile Süreçleri, Kriz Durumları, Baş Etme Yöntemleri, Psikoeğitim.

This study aims to reveal the support processes of parents (application, evaluation and possible termination) who benefit from social and economic support services, the effect of support on the child's well-being (welfare, education, health, participation, home and environmental conditions, relationships, risk and safety), and family processes that affect the child's well-being (root family structure, marriage process, sources of stress and coping methods). In this context, in-depth interviews were conducted with a total of 30 subjects (23 mothers, 4 grandmothers, 1 uncle, 1 father and 1 aunt) who benefited from the support, by means of a semi-structured interview form. The data obtained as a result of the interviews were analyzed through the qualitative data analysis program (MAXQDA 12) on the basis of the interview instruction, the purpose of the research and theoretical approaches. Thus, three main themes were created: `Experiences Regarding Application, Evaluation and Afterwards of Socio-economic Support Service`, `The Effect of Socio-economic Support Service on the Child's Well-Being` and `Family Processes Affecting the Child's Welfare`. According to the results obtained, limited to the statements of the subjects within the scope of the research planned in the qualitative design, it was understood that the parents experienced bureaucratic procedures as a negative situation in the process of benefiting from support, some situations that weakened women were not taken into account in the evaluation process for the service, and no support was provided other than financial support. In addition, the fact that support is seen as a matter of life and death by the majority of the subjects and perceived as a salary may indicate that there is no plan for the possible termination of the service. On the other hand, it was understood that the support received was generally spent on the financial needs of the children, and no intervention was made for the other developmental needs of the child, including education, participation, home and environmental conditions. Looking at the data on root families, it was seen that the subjects experienced poverty from early childhood, the roles and responsibilities within the family were shaped according to gender stereotypes, and the mother had to undertake all the responsibilities due to the lack of a father. In the marriage process of the parents, it was seen that they mostly got married at a young age, the marriage without their consent was more frequent and the preparation for marriage was kept short. It has been understood that divorce, death, prison, domestic violence and harmful substance addiction, which the subjects describe as a stressful situation, directly affect both family relations, interaction with the environment and the well-being of children. These stressful situations negatively affect the relationship between father and child; In addition, it has been seen that it causes economic, social and environmental problems. Parents used emotional and problem-focused coping methods to cope with these stresses. These findings obtained from the study were discussed in the context of interventions to strengthen families on the basis of the structural family systems approach, and in connection with the findings, suggestions were made to increase the effectiveness of the socioeconomic support service and a psychoeducation program for single parents with adolescent children was created.Key Words: Social and Economic Support Services, Welfare of the Child, Family Processes, Crisis Situations, Coping Methods, Psychoeducation.