Genç yetişkinlerde sirkadyen ritmin zaman algısı üzerindeki etkisi

Abstract

Bu tez çalışmanın amacı, sirkadyen ritmin zaman algısı üzerindeki etkisini incelemektir.Bu amaç doğrultusunda, davranışsal ve fizyolojik yöntemlerin kullanıldığı birbirinitamamlayıcı nitelikte üç deney tasarlanmıştır. Deney 1'de genç yetişkinlerde kronotiptürü, uygulama zamanı ve hedef sürenin, Deney 2A ve 2B'de ileriye ve geriye dönükzamanlama paradigmaları ve uygulama zamanının zaman algısı üzerindeki etkisi ile tümdeneylerde vücut ısısı ve sosyal jet lag ile zaman algısı arasındaki ilişki incelenmiştir. Ekolarak, tez kapsamında Münih Kronotip Anketi'nin (MKA-TR) kültürümüze uyarlama,geçerlik ve güvenilirlik çalışmaları yapılmıştır.Deney 1'de 4 farklı hedef süre (1 sn, 5 sn, 10 sn ve 15 sn) için İleriye Dönük ZamanlamaParadigmasında Süre Üretimi Görevi (n=33); Deney 2A'da 10 sn hedef süresi için İleriyeve Geriye Dönük Zamanlama Paradigmalarında Süre Üretimi Görevi, Süre YenidenÜretim Görevi ve Sözel Süre Tahmini Görevi (n=26); Deney 2B'de farklı kronotiptekikatılımcılara 3 sn hedef süresi için Süre Yeniden Üretim Görevi ve Sözel Süre TahminiGörevi (n=25) uygulanmıştır. Tüm deneylerde vücut ısısı ölçümü kızılötesi temassıztermometreyle alınmıştır. Katılımcıların kronotiplerini ve sosyal jet lag değerlerinibelirlemek üzere Sabahçıl-Akşamcıl Anketi ve MKA-TR uygulanmıştır.Sonuç olarak tez çalışması kapsamında yer alan üç deneye ilişkin genel bulgular;uygulama zamanının genç yetişkinlerde (ara tip ve akşamcıl tip) saniye düzeyindeki kısasürelerin (1 sn ve 3 sn) farklı paradigma/görevlerdeki zaman algısı üzerinde etkiliolduğunu göstermektedir. Buna karşın, tüm deneylerde sabahtan akşama doğru vücutısısında anlamlı bir artış ve 1 saatten fazla sosyal jet lag görülmesine rağmen; zamanalgısı ve vücut ısısı ile sosyal jet lag arasında olduğu varsayılan ilişki gösterilememiştir.Anahtar SözcüklerZaman Algısı, İleriye Dönük Zamanlama Paradigması, Geriye Dönük ZamanlamaParadigması, Sirkadyen Ritim, Vücut Isısı, Sosyal Jet Lag, Münih Kronotip Anketi

The aim of this thesis is to investigate the effect of circadian rhytm on time perception.In accordance with this aim; three complementary experiments were designed usingbehavioral and physiological methods. The effect of chronotype, time of day and targetduration in Experimet 1; prospective and retrospective timing paradigms and time of dayon time perception in Experiment 2A and 2B; and the relationship between timeperception with body temperature and social jet lag in all experiments. In addition, theadoptation of Turkish culture, validity and reliability study of the Turkish version ofMunich Chronotype Questionnaire (MCTQ-TR) was conducted within the context of thethesis. In Experiment 1 (N=33), production task in prospective paradigm at four differenttarget duration (1 s, 5 s, 10 s, 15 s); in Experiment 2A (N=26), production, reproductionand verbal estimation tasks in prospective and retrospective paradigm at 10 s and inExperiment 2B (N=25), reproduction and verbal estimation tasks in both prospective andretrospective paradigm at 3 s were applied to different chronotypes of participants. Bodytemperature was measured with a non contact infrared thermometer in all experiments.Morningness-Eveningness Questionnaire (MEQ) and MCTQ-TR was applied todetermine the chronotypes and social jet lag of the participants.As a result, the general findings of the three experiments within the context of the thesisstudy showed that time of day had an effect on time perception in differentparadigms/tasks for short durations in seconds (1 s and 3 s) in young adults (intermediateand eveningness type). On the other hand, although a significant increase in bodytemperature from morning to evening and social jet lag for more than 1 hour wereobserved in all experiments, the assumption of a relationship between time perception,body temperature and social jet lag could not be supported.KeywordsTime Perception, Prospective Timing Paradigm, Retrospetive Timing Paradigm,Circadian Rhythm, Body Temperature, Social Jet Lag, Munich Chronotype Questionnaire