Siyasetin temel kavramlarını yeniden düşünmek: José Saramago'nun `Körlük` ve `Görmek` romanları üzerine bir söylem analizi

Abstract

Romanlar edebi metinler olmalarının yanısıra, toplumsal ve siyasal sorunlara işaret eden temsil araçları olarak da işlev görürler. Ünlü Portekizli edip José Saramago'nun romanları da bu bağlamda değerlendirilmelidir. Saramago eleştirel edebiyatın önemli isimlerinden biri olup, romanlarında okuyucuyu toplumsal ve siyasal meseleler üzerine düşünmeye zorlamaktadır. Saramago'nun romanlarına genel olarak baktığımızda, merkezi probleminin otorite olduğunu görmekteyiz. Saramago `Körlük` ve `Görmek` adlı iki romanında da otorite problemine işaret ederken, onun yokluğu durumunda ne olacağı sorusu üzerine düşünmemizi sağlamakta, siyasete ilişkin pek çok kavramı tartışmaya açmaktadır. Bu bağlamda çalışma, Saramago'nun romanlarında işaret ettiği siyasal iktidar, direniş, temsili liberal demokrasi, olağanüstü hâl gibi siyasetin temel kavramları üzerine yeniden düşünmeyi amaçlamaktadır. Saramago birbirinin devamı niteliğinde olan iki romanında söz konusu bu kavramlara işaret etmekte, birey ile devlet arasındaki ilişkileri düzenleyen mekanizmaların işlerliğini sorgulamaktadır. Saramago `Körlük` ve `Görmek` romanlarında devlete içkin kötülük potansiyelini gözler önüne serer. Körlük romanında devlet, bulaşıcı körlük hastalığına yakalanan yurttaşlara verdiği hak ve özgürlüklerini garanti etme sözünü bozmuş ve sahip olduğu potansiyel kötülük dışarı çıkmıştır. Topluma kaos hakim olurken, ortaya tam bir `doğa durumu` çıkmıştır. Bu durumda devlet ortadan kalkmıştır. Görmek romanında ise ülkede siyasal seçimler olmuş, yurttaşlar oy kullanmaya gitmiş, oylarını kullanmıştır ancak, oyların tamamına yakın kısmı boş çıkmıştır. Temsili liberal demokrasinin varsayımı çökmüş, sistem krize girmiştir. Devletin kötülük potansiyeli bundan sonra ortaya çıkmaktadır. Bu romanda da devlet, önceki romandaki gibi yurttaşlarına verdiği sözü bozmakta, onları `doğa durumu`na terketmektedir. Ancak burada tasvir edilen doğa durumu önceki romandaki `homo homini lupus` durumu değil, bireylerin birbiriyle dayanıştığı, işbirliği yaptığı bir toplum durumudur. Bu bağlamda Saramago otoritenin varlığı ve yokluğu durumlarında ortaya çıkacak ihtimaller üzerine düşünmemizi sağlamaktadır. Çalışmanın temel tartışma eksenini oluşturan otorite problemi Saramago'nun eleştirel politik edebiyatının önemli metinleri olan bu iki roman üzerinden analiz edilecektir. Anahtar Kelimeler: siyasal iktidar, olağanüstü hâl, direniş, temsili liberal demokrasi, José Saramago, söylem analizi

In addition to being literary texts, novels also serve as means of representation tools pointing to social and political problems. Famous Portugal litterateur Jose Saramago's novels should also be considered in this context. Saramago is an important figure in critical literature and in his novels, he forces the reader to think about social and political issues. When we look at Saramago's novels in general, we see that the central problem is authority. While Saramago points to the problem of authority in his two novels which are `Blindness` and `Seeing`, he makes us think about the question of what will happen in case of its absence and opens up many concepts of politics for discussion. In this context, the study aims to rethink the basic concepts of politics such as political authority, resistance, representative liberal democracy, and the state of emergency that Saramago points out in his novels. Saramago points to these concepts in two successive novels and questions the functioning of the mechanisms that regulate the relations between the individual and the state. In his novels `Blindness` and `Seeing`, Saramago reveals the potential of evil inherent in the state. In the novel of Blindness, the state has broken the promise to guarantee the rights and freedoms it gives to citizens who are infected with infectious blindness, and the potential evil that it possesses has come out. While chaos dominated the society, a complete `state of nature` emerged. In this case, the state disappeared. In the novel Seeing, there were political elections in the country, citizens went to vote and cast their votes, but almost all of the votes were empty. The assumption of representative liberal democracy has collapsed and the system has entered a crisis. And the evil potential of the state emerges thereafter. As in the previous novel, in this novel, the state also violates its promise to its citizens and leaves them to the `state of nature`. However, the state of nature described here is not the `homo homini lupus` in the previous novel, but it is a state of society in which individuals act with solidarity and cooperate with each other. Within this context, Saramago allows us to think about the possibilities that will arise in the presence and absence of authority. Authority problem which constitutes the main discussion axis of the study will be analyzed through these two novels which are important texts of Saramago's critical political literature. Keywords: state, state of emergency, resistance, representative liberal democracy, José Saramago, discourse analysis