Bozkır ve Grek toplumlarının etkileşimi (MÖ VI. - I. yüzyıl)

Abstract

Bozkır toplumları; sosyal, siyasal ve coğrafi koşulların getirmiş olduğu zorunluluklar nedeniyle hareket halinde bulunmuş ve böylece onlar oldukça geniş alanlara yayılarak, ortaya çıktığı coğrafyanın oldukça uzağında etkinlikler göstermişlerdir. Bozkır toplumları, özellikle batı yönüne gerçekleştirmiş olduğu göç hareketleriyle birlikte ulaşılan bölgede yaşayan yerli halka karşı egemenliğini kabul ettirerek güçlü siyasi yapıları oluşturmayı başarmışlardır. Antik dönemlerde Kimmerler, İskitler, Sarmatlar gibi bozkır toplumları; batı yönünde göç hareketi başlatarak, yeni ulaştığı bölgelerde güçlü siyasi yapılar oluşturmayı başarmışlardır.Grekler; coğrafi koşulların getirmiş olduğu zorunluluklar nedeniyle kendi anakaralarında, kendilerine yetecek kadar besin üretebilme gücüne erişememiş, bu gereksinimleri karşılayabilmek için farklı coğrafyalara yönelmişlerdir. Özellikle MÖ VIII. yüzyılla birlikte Grek toplumu dışarıya açılmış ve Grek anakarasına göre kuzey yönünde önemli koloni kentleri oluşturmayı başarmışlardır. MÖ IV. yüzyıla gelindiğinde ise var olan kolonilere yenileri eklenmiş ve Grek varlığı kuzeyde Karadeniz kıyılarından, doğuda İç Asya'nın batısı ve Hindistan'a kadar ulaşmıştır. Bozkır toplumlarının yayılması, Grek toplumunun kolonileşme gereksinimleri nedeni ile iki toplumun belirli bölgelerde yollarının kesiştiği görülmektedir. İlk olarak MÖ VIII. yüzyılda, Kuzey Karadeniz'de karşılaşan bozkır ve Grek toplumları; daha sonra MÖ IV. yüzyılda Baktriya ve Soğdiana bölgelerinde karşılaşmışlardır. Grekler ile Kuzey Karadeniz'de karşılaşan bozkır toplumları Kimmerler, İskitler, Sarmatlar olarak belirlenebilirken; Grekler ile Baktriya ve Soğdiana Bölgeleri'nde karşılaşan bozkır toplumları ise Yüe-çiler, Kuşanlar olarak sıralanabilmektedir. Kuzey Karadeniz, Baktriya ve Soğdiana Bölgeleri'ndeki konu ile ilgili arkeolojik bulgular, çalışmamızın temel kaynaklarını oluşturmaktadır.Birbirinden farklı yaşam biçimleri ve kültürleri bulunan Grekler ve bozkır toplumlarının aynı bölge içinde bulunmaya başlamasıyla birlikte önemli bir kültürel etkileşim ortaya çıkmıştır. Bozkır toplumları ve Grekler, kendilerinde eksik olan ancak karşı toplumda güçlü olarak gördükleri ögeleri benimseyerek etkileşimi sağlamışlardır. Bu çalışma; bozkır toplumları ve Grekler MÖ VI. – I. yüzyıllar arasında gerçekleşen etkileşime ilişkin konuları açıklayıp, bu etkileşim sonucunda ortaya çıkan kültürel ve siyasal etkileri bölgesel ve evrensel temelde ortaya koymayı amaçlamaktadır. Anahtar Kelimeler: Bozkır toplumları, Grekler, Kuzey Karadeniz, Baktriya.

Steppe societies; due to the necessities brought by the social, political and geographical conditions, they were in motion and thus they spread over very large areas and showed activities quite far from the geography where they emerged. Steppe societies have succeeded in establishing strong political structures by asserting their sovereignty against the indigenous people living in the region reached, especially with their migration movements to the west. In ancient times; steppe societies such as Cimmerians, Scythians, Sarmatians, by starting a migration movement in the west, they succeeded in creating strong political structures in the regions they had just reached. Greeks; due to the necessities brought by the geographical conditions, they could not reach the power to produce enough food for themselves in their own mainland and they turned to different geographies in order to meet these needs. Especially in the VIII. century BC, with the turn of the century, the Greek society was opened to the outside and they succeeded in establishing important colonial cities in the north direction compared to the Greek mainland. By the IV. century BC, new colonies were added to the existing colonies and the Greek presence reached from the Black Sea coast in the north to the west of Inner Asia and India in the east. It is seen that the paths of the two societies intersect in certain regions due to the expansion of the steppe societies and the colonization needs of the Greek society. First, in the VIII century BC, steppe and Greek societies encountered in the Northern Black Sea; later IV. century BC, they were encountered in the Bactria and Sogdiana regions. While the steppe societies that encountered the Greeks in the Northern Black Sea can be identified as Cimmerians, Scythians, and Sarmatians; the steppe societies that encountered the Greeks in the Bactria and Sogdiana regions can be listed as Yue-chi and Kushans. Archaeological findings related to the subject in the Northern Black Sea, Bactria and Sogdiana regions constitute the main sources of our study. An important cultural interaction emerged with the fact that the Greeks and steppe societies with different lifestyles and cultures began to be found in the same region. The steppe societies and the Greeks ensured the interaction by adopting the elements that they lacked in themselves but that they saw as strong in the opposite society. This work; aims to explain the issues related to the interaction between VI. – I. centuries BC, and to reveal the cultural and political effects that emerged as a result of this interaction on a regional and universal basis.Keywords: Steppe Societies, Greeks, Northern Black Sea, Bactria.