Cumhuriyet Dönemi Maraş valileri (1923-1950)

Abstract

Osmanlı Devleti ülke yönetimi açısından iki ana kurum üzerine kurulmuştur. Bu kurumlardan birincisi ordu, ikincisi adliye kurumudur. 1839 Tanzimat Fermanının ilanı ile ülke yönetimine mülkî idarede eklenmiştir. Sultan Abdülmecid'in son yıllarında şekillenmeye başlayan mülki idare, Sultan Abdülaziz devrinde kendine özgü bir yapıya kavuşturulmuştur. 1864'te Tuna Vilayet Nizamnamesi yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. İmparatorluğun son yıllarında yapılmış olan 1913 tarihli İdare-i Umumiye-i Vilayet Kanunu ile idari yapı kurumsallaştırılmıştır. 1921 Anayasasında idari yapılanmada vilayet, kaza ve nahiyelerin tanımı yapılmakla birlikte vilayetlere TBMM'ni temsil etmek üzere ve TBMM tarafından atanmış olan valilerin bulunduğu bilgisi yer almıştır. Yine 1924 Anayasa'sı gereğince idari yapılanmanın; vilayet, kasaba ve köy şeklinde sınıflandırıldığı görülmüştür. Cumhuriyet Dönemi değerlendirildiğinde ilk ciddi değişiklik 30 Mayıs 1926 tarih ve 877 sayılı Teşkilât-ı Mülkiye Kanunu ile gerçekleştirilmiştir. 1929 yılında çıkarılan 1426 sayılı Vilayet İdaresi Kanunu ile desteklenerek, günümüze kadar varlığını sürdürmüştür. Bu çalışmada ise bulunmuş olduğu konum itibarı ile farklı kültürlere ev sahipliği yapan Maraş'ın; 1923-1950 yılları arasında eğitim, kültür, ekonomi, imar faaliyetleri vb. konularda içinde bulunduğu durumun tespiti ve bu dönemde atanmış olan valilerin Maraş'ta bu konularla ilgili yaptıkları çalışmalar gün yüzüne çıkarılmaya çalışılmıştır. Cumhuriyet'in ilanından sonra inkılapların halka benimsetilmesi ve Maraş'ın modernleşmesi hususunda, Maraş valileri büyük bir özveri ile çalışmalarını sürdürmüşlerdir. Valiler, kültürel faaliyetlerin yanı sıra; halkın refah seviyesini artıracak olan maddi ve manevi çalışmalara da öncülük etmişlerdir. 1923-1950 yılları arasında Maraş'ta valilik yapmış olan 17 vali bulunmaktadır. Kurtuluş savaşı yıllarında ise Maraş savaşın kilit noktalarından biri olmuş ve bu süreçte hem Maraş halkı hem de Maraş coğrafi konum olarak fazlası ile yıpranmış, tahribata uğramıştır. Bu sebep ile 1923-1950 yılları arası Maraş'ın modern bir şehir yapısına kavuşması hususunda alt yapının hazırlandığı önemli bir zaman aralığı olmuştur. Bu çalışmada, Maraş'ta görev yapan valilerin hayatları, memuriyet görevleri, memuriyetleri sırasında almış oldukları ödüller, cezalar ile görevde bulundukları süre boyunca şehrin idari, iktisadi, sosyal, eğitim ve ulaşım alanlarında yapmış oldukları faaliyetler değerlendirilmiştir. Anahtar Sözcükler: Cumhuriyet Dönemi, Mülki İdare, Maraş Vilayeti, Vali.

The Ottoman Empire was founded on two main institutions in terms of country administration. The first of these institutions is the army, the second is the judicial institution. With the declaration of the 1839 Tanzimat Edict, the civil administration was added to the country's administration. The civil administration, which started to take shape in the last years of Sultan Abdulmecid, gained a unique structure during the reign of Sultan Abdulaziz. In 1864, the Danube Provincial Regulation was published and entered into force. Administrative structure was institutionalized with the Law of Administration-i Umumiye-i Vilayet of 1913, which was made in the last years of the empire. In the 1921 Constitution, although the definition of provinces, districts and sub-districts was made in the administrative structure, it was stated that there were governors appointed by the Grand National Assembly of Turkey to represent the Parliament in the provinces. Again, in accordance with the 1924 Constitution, the administrative structure; It has been seen that it is classified as province, town and village. When the Republican Period is evaluated, the first serious change was made with the Organization-ı Mülkiye Law dated 30 May 1926 and numbered 877. Supported by the Provincial Administration Law No. 1426 enacted in 1929, it has continued to exist until today.In this study, Maraş, which hosts different cultures due to its location; Between the years 1923-1950 education, culture, economy, construction activities and so on. In this study, it was tried to determine the situation he was in on the issues and the studies of the governors who were appointed in this period on these issues in Maraş. After the proclamation of the Republic, the governors of Maraş continued their work with great devotion in the adoption of the reforms by the people and the modernization of Maraş. Governors, as well as cultural activities; They also pioneered material and spiritual works that would increase the welfare of the people. There are 17 governors who served as governors in Maraş between 1923-1950. During the years of the War of Independence, Maraş became one of the key points of the war, and in this process, both the people of Maraş and the geographical location of Maraş were worn out and destroyed. For this reason, the period between 1923 and 1950 was an important time period when the infrastructure was prepared for Maraş to have a modern city structure. In this study, the lives of the governors working in Maraş, their official duties, the awards and punishments they received during their civil service, and the activities they performed in the administrative, economic, social, educational and transportation areas of the city during their time in office were evaluated.Keywords: Republican Period, Civil Administration, Maraş Province, Governor.