El-Kavlü'l-Ceyyid fi Şerhi Ebyâti't-Telhîs metin-inceleme (s. 266-403)

Abstract

Müellifi son dönem Osmanlı ulemâsından ve müderrislerinden Mehmed Zihnî Efendi (öl. 1913) olan El-Kavlü'l-Ceyyid; Hatîb el-Kazvînî'nin Telhîsü'l-Miftâh'ı ve bu esere Teftâzânî tarafından yazılmış olan Mutavvel ve Muhtasar'da ve dahi Seyyid Şerîf el-Cürcânî'ye ait El-Mutavvel Hâşiyesi'nde mezkûr olan şiir şevâhidinin şerhi niteliği taşıyan bir eserdir. Eserin dil ve muhtevâ açısından incelendiğinde medrese talebelerine bir ders kitabı mahiyetinde olduğu görülmektedir. Çalışmamızın temelini eserin 266 ve 403. sayfaları dâhil olmak üzere bu sayfalar arasının çeviri yazısı oluşturmaktadır. Edebiyatımızda `Şerhi Şevâhid` olarak anılan eserler arasında yer alan El-Kavlü'l-Ceyyid, belâgat ilmiyle alakalı eserlerin ve çalışmaların doğru anlaşılmasına ve incelenmesine yardımcı bir kitaptır. Mehmed Zihnî Efendi eserini kaleme alırken bahsi geçen beytin yahut beyitlerin önce bahirleri, ardından şairi hakkında bilgi vermiş ve daha sonra da beyitleri kelime kelime tahlil etmiştir. Bu tahlilde sözcüklerin vezinleri, anlamları, eş ve zıt anlamlı karşılıkları ve söz sanatları izah edilmiştir. Şiir örneklerinin nerede, nasıl ve hangi sebeple ortaya çıktığı konuları da –malumât olması halinde- müellif tarafından açıklanmıştır. Eser; Mütenebbî, Harîrî gibi büyük Arap şair ve ediplerinin hayatları hakkında bilgi vermesi bakımından biyografik özellik de taşımaktadır. Mehmet Zihnî Efendi kimi zaman şiir, şair ve edipler hakkında kendi görüşlerini de beyan etmiştir.Anahtar Kelimeler: El-Kavlü'l-Ceyyid, Belâgat, Şerhi Şevâhid, Mehmed Zihnî Efendi.

The author, Mehmed Zihnî Efendi (d. 1913) is one of the late Ottoman scholars and professors; Hatîb el-Kazvînî's Telhîsü'l-Miftâh is a work that has the characteristics of a commentary on the poetic commentary on this work, which is mentioned in Mutavvel and Muhtasar written by Teftâzânî, and even in the El-Mutavvel Annotation of Seyyid Şerîf el-Cürcânî. When the work is examined in terms of language and content, it is seen that it is a textbook for madrasah students. The basis of our work is the translation between these pages, including pages 266 and 403 of the work. El-Kavlü'l-Ceyyid, which is among the works known as `Şerhi Şevâhid` in our literature, is a book that helps to understand and analyze the works and studies related to the science of rhetoric. While writing his work, Mehmed Zihni Efendi first gave information about the aforementioned couplets or couplets, then the poet, and then analyzed the couplets word for word. In this analysis, the scales of the words, their meanings, synonyms and antonyms and rhetoric are explained. The subjects of where, how and for what reason the poem samples emerged are also explained by the author, in case of knowledge. Work; It also has a biographical feature in terms of giving information about the lives of great Arab poets and writers such as Mütenebbi and Harîrî. Mehmet Zihni Efendi sometimes expressed his own views on poetry, poets and literary figures.Keywords: El-Kavlü'l-Ceyyid, Rhetoric, Explication, Witnesses, Mehmed Zihni Efendi.