Kurtubî'nin el-Müfhim isimli eserindeki hadis şerhçiliği

Abstract

Kurtubî'nin el-Müfhim İsimli Eserindeki Hadis Şerhçiliği isimli bu araştırmada Endülüslü Mâlikî fakihi ve muhaddis Kurtubî'nin (ö. 656/1258) bahsi geçen eserindeki şerh yöntemi incelenmiştir. el-Müfhim'in sistematik olması, önceki şerh literatürünü ve âlimlerin görüşlerini özetlemesinin yanı sıra müellife ait özgün tahlilleri ihtiva etmesi, İbn Hacer (ö. 852/1449) ve Aynî (ö. 855/1451) başta olmak üzere geçmişten günümüze kadar bir çok şârihin dikkatini çekerek onları etkilemiş ve bu özelliğiyle sonraki dönemlerde yazılan hadis şerhlerinin temel referanslarından biri olmuştur. Çalışmada şârihin hayatı, yaşadığı muhit ve dönem ana hatlarıyla araştırılırken, söz konusu şerhin içeriği ve müellifin hadisleri şerh metodu ayrıntılı bir şekilde incelenmeye tabi tutulmuştur. Böylece el-Müfhim'in Müslim şerhleri arasındaki önemi tespit edilmeye çalışılarak hadis edebiyatının mühim bir bölümünü oluşturan şerh edebiyatına hangi oranda katkı sağladığı ortaya konulmaya çalışılmıştır. Çalışmada ayrıca Kurtubî'nin özellikle hadis metinlerini yorumlama faaliyetine nasıl tesir ettiğine işaret edilmiş, sünnet algısı ve ortaya koyduğu mezhebî tavra da dikkat çekilmiştir. Yapılan araştırmadan elde edilen bilgi ve bulgular, Ehl-i Sünnet düşüncesine bağlı kalmaya özen gösterip itikâdî, fıkhî ve tasavvufî meselelerde radikal eğilimlere karşı aklî ve naklî deliller getirerek bahse konu olan grupların fikirlerini çürütmeye çalışan, akıl-nakil dengesini korumaya gayret eden, mezhep taassubuna düşmeden delile göre hareket ederek zaman zaman hem İmam Mâlik'in hem de diğer Mâlikî fukahasının görüşlerini tenkit eden, başta Arapça, hadis ve fıkıh olmak üzere İslâmî ilimlerde mütehassıs bir muhaddis ve Mâlikî bir fakih portresi ortaya çıkarmaktadır.Anahtar Kelimeler: Hadis, Kurtubî, Müslim, Müfhim, Şerh.

This research, titled An Analysis of Qurtubi's Work al-Mufhim In Terms of Commentary on Prophetic Traditions, elaborates on the method of commentary on hadith utilized by the Andalusian Maliki jurist and scholar of Prophetic traditions Qurtubi (d. 656/1258)) in the aforementioned work. Al-Mufhim as a systematic work that not only summarizes previous commentary literature but also contains scholarly views of hadith specilalists, as well as valuable insights peculiar to the author himself, has attracted the attention of many hadith commentators, from the past to the present, including some renowned ones such as Ibn Hajar (d. 852/1449) and Ayni (d. 855/1451). Leaving its mark on the field, it managed to become one of the main reference sources for the later generation commentaries on Prophetic tradisitons. Being written in a relatively early period al-Mufhim certainly occupies a significant place among the commentaries on Sahih al-Muslim. An indepth examination of its content as well as the method exploited by Qurtubi while commenting on Prophetic traditions constitutes the focal point of this study. This will enable us to determine how much al-Mufhim contributed to the developlent of commentary literature, a subfield of the hadith literature. Another focal point of the study is the life account of the author, the envirenment and the period in which he lived. Particular attention has been drawn to his perception of Sunnah and his sectarian attitude beside the influence he had on others when it came to deal with the interpretation of the texts of the Prophetic traditions. Findings of this study reveal a portrait of a specialist of hadith and a Maliki jurist with expertise in Islamic sciences particularlay in the fields of Prophetic traditions and jurisprudence. We come across an extraordinary scholar of rigorous devotion to the thought of Ahl al-Sunnah wa'l-Jama'a who refutes radical tendencies in the domains of creed, jurisprudence and mysticism by appealing to rational and religious evidence, tries to maintain the akl-nakl balance, takes solid proof as legal ground for action without falling into sectarian bigotry and crticizes the views of Imam Malik as well as other authories of Maliki legal school from time to time. Keywords: Hadith, Kurtubî, Muslim, Müfhim, Commentary.