Eş'arilikte iman amel ilişkisi

Abstract

İtikadî mezheplerin oluşum sürecine etki eden olaylar ve düşünce farklılıklarıgerek İslam tarihini konu edinen kitaplarda gerekse mezhep ve kelam tarihikitaplarında çokça ele alınarak işlenmiştir. Bunun yanında spesifik anlamda sadece birtek mezhebin bir görüşü üzerinde yoğunlaşan çalışmalar da vardır. Bu çalışma bubağlamda Eş'arîliğin iman-amel yaklaşımı üzerinde durmaktadır.Hz. Peygamber hayattayken ortaya çıkan ihtilaflar ona sorularak çözümekavuşturuluyordu. Onun vefatından sonra meydana gelen ihtilaflar naslara dayanandeğişik görüşlerin oluşmasına zemin hazırlamıştır. Bu tartışmalardan biri de imanamel ilişkisidir. Farklı mezhepler açısından değerlendirmeye tabi tutulmuş olan bumeselenin ortaya çıkışı Sıffîn savaşında Haricilerin, savaşa katılan herkesi 'kafir' ilanetmesiyle ortaya çıkmıştır. Burada amel imanla aynileştirilirken bunlara karşı ortayaçıkan Mürcie, aksi bir kanaatle, küfürle beraber taatın faydası olmadığı gibi imanlaberaber mâsiyetin imana zarar vermeyeceğini ileri sürerek ameli, imandan sonra ikinciplanda değerlendirmişlerdir. Amel meselesinin kişiyi ne kafir ne de mü'min yaptığınıbeyan eden Mu'tezile ise büyük günah kabul edilen ameli işleyenlerin iman ile küfürarasında bir mertebede olduklarını dile getirmiştir.Bu uç yaklaşımlar yerine daha orta bir yol tutan Eş'arîler ise iman mefhumunukalbin tasdiki olarak ele alarak imanın, doğası gereği inanılması gerekli olan hususlarnoktasında artma ve eksilmeyi kabul etmediğini savunmuşlardır. Çünkü iman,mahiyeti itibariyle tasdikten ibarettir. Buna karşın Eş'arîlerin bir çok alimine göreiman keyfiyet yönüyle artıp eksilebilir.

The events and differences of thought that affected the formation process ofthe religious sects were discussed in both books on the history of Islam and on thehistory of sects and Islamic theology. There are also studies that specifically focus onone view of a single sect. In this context, this study focuses on the belief-deed approachof Ash'arism.Conflicts that arose when the holy Prophet was alive were resolved by askinghim. The disputes that occurred after his death paved the way for the formation ofdifferent opinions. One of these discussions is the relationship between faith and deeds.The emergence of this issue, which has been evaluated in terms of different sects,emerged in the Battle of Siffin, when the Kharijites declared everyone whoparticipated in the war as 'infidel'. Here, while deeds are identified with faith, Murcie,who came up against them, argued that obedience together with blasphemy is notbeneficial and that civilization does not harm belief together with belief and evaluateddeeds in the second place after belief. Mu'tazile, who declared that the issue of deed isneither an unbeliever nor a believer, stated that those who do deeds that are consideredmajor sins are at a level between belief and unbelief.The Ash'ari, who are among the Ahl al-Sunnah sects and who take a moremiddle way instead of these extreme approaches, take the notion of belief as aconfirmation of the heart and do not accept the increase and decrease in terms of thematters that must be believed by the nature of belief. Because belief consists ofconfirmation by its nature. On the other hand, according to many scholars of theAsh'ari, belief may increase or decrease in terms of arbitrariness