Rivâyetlerde tahvîl-i Kıble meselesi

Abstract

Müslümanlar bir dönem Beytü'l-Makdis'i kıble edinmişler daha sonra tahvîl-i kıbleyle Kâbe'ye yönelerek namazlarını kılmışlardır. Medine'ye Hz. Peygamber'in (s.a.v.) hicretinden on altı ay sonra meydana gelen tahvîl-i kıble olayı, Müslüman kimliğinin kazanılmasında önemli rol oynamış, diğer dini gruplar tarafından ise bu durum eleştirilmiştir. Tahvîl-i kıble olayı, hem Kur'ân-ı Kerîm'de hem de rivâyetlerde bahsi geçen önemli bir konudur. Kur'ân'da Bakara sûresinin 142 ile 150. ayetleri arasında bu konuya değinilmiş, rivayetlerde ise bu konu daha çok kitâbu'l-mesâcid, tefsîr ve kitâbu's-salât bölümlerinde ele alınmıştır. Gerek rivayetlerin sayısının çokluğu gerekse de konunun önemine binaen muhaddisler tarafından bu konu üzerinde durulmuş ve tartışılmıştır. Mesela rivayetlerde geçen Mekke'de Müslümanların kıblesi, tahvîl-i kıblenin zamanı ve mekânı, Beytü'l-Makdis'in kıble olmasının sebepleri vb. hususlar bunlardan bazılarıdır.Çalışmada öncelikle rivayetler tespit edilmiş, belli bir tasnife tabi tutulmuş, sonrasında ise kronolojik bir yöntem takip yapılmıştır. İnceleme neticesinde Hz. Peygamber (s.a.v.) Mekke'deyken namaz farz kılınmadan önce Kâbe'ye, namaz farz kılındıktan sonra ise Beytü'l-Makdis'e yönelerek namazlarını kıldığı tespit edilmiştir. Beytü'l-Makdis'in kıble olarak tayini hususunda Yahudilerin İslam'a olan sevgisini kazanma fikri mevcut olsa da kıblenin tayini vahy-i gayri metluvla olmuştur. Tahvîl-i kıble emri, Medine'ye hicretten on altı ay sonra Receb ayında meydana gelmiştir. Bu olay Müslümanlar Benî Selîme Mescidinde öğle namazını kılarlarken vuku' bulmuştur. Benî Selîme Mescidi günümüzde `Mescid-i Kıbleteyn` adıyla da bilinir. Müslümanların kendilerine has bir kimliklerinin oluşmasında etkili olan tahvîl-i kıble, aynı zamanda bazı tartışmaları da beraberinde getirmiştir.Bu araştırmada, tahvîl-i kıble meselesi rivayetler bağlamında incelenmiştir. Çalışma giriş ve iki bölümden oluşmaktadır. Girişte çalışmanın amacı, önemi, yöntemi, konuyla alakalı literatür bilgisi ve kavramsal çerçeveye ilişkin ön bilgiler verilmiştir. Birinci bölümde Müslümanların Mekke dönemindeki namaz ibadeti ve kıblesi, kıble yönüyle alakalı rivayet farklılıklarının olası nedenleri hakkında bilgi verilmiştir. İkinci bölümde ise yine rivâyetler çerçevesinde Medine döneminde kıble ve tahvîl-i kıble etrafındaki meselelere değinilmiş, araştırma neticesinde ulaşılan sonuçlar ise sonuç bölümünde zikredilmiştir.Anahtar Kelimeler: Kıble, Tahvîl-i Kıble, Kâbe, Beytü'l-Makdis, Mekke, Medine.

Muslims used to accept Bayt al-Maqdis as their qibla for a while, and then they prayed towards the Kaaba with the change of qibla. The event of the change of qibla, which took place sixteen months after the Prophet's (pbuh) migration to Medina, played an important role in the acquisition of Muslim identity but this was criticized by other religious groups. The event of the change of qibla is an important issue that is mentioned both in the Qur'an and in the narrations. While this issue is mentioned in the Qur'an between the 142nd and 150th verses of the Surah al-Baqara, in the narrations, this issue is mostly dealt with in the sections of kitab al-mesâcid, tafsîr and kitâb al-salat. Due to both the number of narrations and the importance of the subject, this issue has been emphasized and discussed by the hadith scholars. For example, the issues which are mentioned in narrations such as Muslims' qibla in Mecca, the time and place of the change of qibla, the reasons why Beyt al-Maqdis became the qibla are some of them.In the study, firstly, the narrations were determined and subjected to a certain classification, and then a chronological method was followed. As a result of the examination, it was determined that the Prophet (pbuh) prayed by turning towards the Kaaba before the prayer was made obligatory in Mecca, and towards Bayt al-Maqdis after the prayer was made obligatory. Even though there was an idea of gaining the love of the Jews for Islam regarding the designation of Bayt al-Maqdis as the qibla, the qibla was determined by revelation outside the Quran. The order of changing qibla took place in the month of Rajab, sixteen months after the migration to Medina. This event took place while Muslims were performing the noon prayer in the Bani Salîme Masjid. Beni Selîme Masjid is also known as Masjid al-Qiblatayn today.In this study, the issue of the change of qibla was examined in the context of narrations. The study consists of an introduction and two chapters. In the introduction, the purpose, importance and method of the study, relevant literature and preliminary information about the conceptual framework are given. In the first chapter, information is given about Muslims' prayer and qibla in the Meccan period and the possible reasons for the differences in the narration about qibla direction. In the second part, again within the framework of the narrations, the qibla and the issues around changing the qibla in the Medina period are mentioned, and the results reached through the research are mentioned in the conclusion part.Keywords : Qiblah, The Change of Qiblah, Kaaba, Bayt al-Maqdis, Mecca, Medina.