Osmanlı Devleti'nde göç, iskân ve sürgün (XVII. yüzyıl örneği)

Abstract

Osmanlı tarihini bir bütün olarak anlayabilmek için yaşanan siyasî hadiselerin yanında devletin siyasetine tesir eden sosyo-ekonomik ve hukukî meselelerin de incelenmesi gerekmektedir. Bu nedenle çalışmada XVII. yüzyılda Osmanlı Devleti'nin egemenliğindeki topraklarda meydana gelen göçler ve bu göçler neticesinde vuku bulan problemlerin çözümlenişi ele alınmıştır. XVI. yüzyılın ikinci yarısından itibaren başlayan buhranlar ve iktisadî sıkıntılar XVII. yüzyılda artarak devam etmiştir. Celâlî isyanlarının neden olduğu tahribat Anadolu'nun birçok bölgesinde köylerin boşalmasına sebep olmuştur. Bu durum devletin temel yapı taşı durumunda olan ziraî üretimin aksamasına zemin hazırlamıştır. İçte yaşanan hadiselerin yanında Avrupa'da devam eden muharebeler ve doğu sınırında İran ile yaşanan savaşlar devleti zor durumda bırakmıştır. Dıştaki savaş cepheleri ve içteki sarsıntılardan ötürü bu yüzyılda pek çok göç hareketi vuku bulmuştur. Osmanlı Devleti göç hareketlerini sistemli yönetmek için bir iskân metodu uygulamaya başlamıştır. Göç eden toplulukları kalıcı halde yerleştirme siyaseti izlemeye gayret etmiştir. Özellikle sürekli hareket halinde olan göçebe aşiretler ve konar-göçer taifeleri belirli topraklara iskân etmeye çalışmıştır. Yine bu iskânlar neticesinde yaşanan sorunlardan ötürü sürgün politikasına başvurarak devlete karşı şekavet hareketlerinde bulunup devlete itaat etmeyen grupları veya kişileri bir nevi sürgün yöntemiyle zorunlu iskânlara tabi tutmuştur. Ayrıca bu yüzyılda vazifesini tam yerine getirmeyip aksatan üst düzey devlet görevlilerinin bir kısmını çeşitli yerlere sürgün etmiştir. Yaşanan göçler neticesindeki iskân faaliyetleri kısmen başarılı olmuştur. Ancak iskânlar devletlerin iktisadî ve idarî meseleleri ile yakından alakalı olduğundan, Osmanlı Devleti'nde içte ve dışta meydana gelen göçlerin giderek yoğunlaşması, savaşlar ve merkezî hazinenin boşalması gibi etmenler yapılan iskânların tam başarıya ulaşmasını engellemiştir.Anahtar Kelimeler: Osmanlı Devleti, XVII. Yüzyıl, Göç, İskân, Sürgün.

In order to understand the Ottoman history as a whole, it is necessary to examine the socio-economic and legal issues affecting the politics of the state as well as the political events experienced. Therefore, XVII in the study. The migrations that occurred in the lands under the rule of the Ottoman Empire in the 16th century and the resolution of the problems that occurred as a result of these migrations were discussed. XVI. Depressions and economic troubles that started in the second half of the century XVII. century has continued to increase. The destruction caused by the Celalî riots caused the evacuation of villages in many regions of Anatolia. This situation paved the way for the disruption of agricultural production, which is the basic building block of the state. In addition to the internal events, the ongoing wars in Europe and the wars with Iran on the eastern border left the state in a difficult situation. Due to the outer war fronts and internal shakes, many migration movements have occurred in this century.The Ottoman Empire started to apply a settlement method to systematically manage migration movements. He tried to follow a policy of settling the migrating groups permanently. In particular, nomadic tribes and nomadic tribes who are constantly in motion tried to settle in certain lands. Again, due to the problems experienced as a result of these settlements, it resorted to the exile policy and subjected the groups or individuals who acted towards the state to behave, who did not obey the state, to forced resettlement by a kind of exile method. In addition, in this century, he exiled many of the high-level state officials who did not fulfill their duties and disrupted them to various places. As a result of the migrations, the settlement activities have been partially successful. However, since the settlements are closely related to the economic and administrative issues of the states, factors such as the increasing intensity of immigration in the Ottoman Empire, the continuation of the war fronts and the depletion of the central treasury prevented the settlements from reaching full success.Key Words: Ottoman State, XVII. Century, Migration, Settlement, Exile.