Girişimci liderlik, öğretmen girişimciliği ve pozitif psikolojik sermaye: Eğitim örgütlerinde bir karma desen araştırması

Abstract

Bu araştırmanın amacı, eğitim örgütleri bağlamında girişimci liderliğin çok boyutlu kuramsal bir çerçevesini oluşturmak, girişimci liderlik ile öğretmen girişimciliği arasındaki ilişkiyi incelemek, bu ilişkide pozitif psikolojik sermayenin aracılık rolünün olup olmadığını belirlemek ve okul müdürlerinin girişimci liderliğe ilişkin deneyim ve algılarını derinlemesine analiz etmektir. Araştırma, nicel veri toplama ve analizi ile başlayan devamında nicel sonuçların nitel veri toplama ve analizi ile açıklandığı sıralı açıklayıcı karma desen kullanılarak gerçekleştirilmiştir. Araştırmanın nicel bölümünde ilişkisel tarama deseni kullanılmıştır ve nicel bölümünün örneklemi, 2020/2021 eğitim-öğretim yılında İstanbul ili Pendik ilçesindeki resmi okullarda görev yapan tabakalı amaçsal örnekleme yöntemi ile seçilmiş 1200 öğretmenden oluşmaktadır. Araştırmanın nicel verileri, araştırma kapsamında geliştirilen Girişimci Liderlik Ölçeği, yine araştırma kapsamında Türkçe uyarlaması yapılan Girişimci Öğretmen Davranışları Ölçeği ve Pozitif Psikolojik Sermaye Ölçeği kullanılarak toplanmıştır. Araştırmanın nicel verileri SPSS 22.0 ve AMOS 24.0 programları kullanılarak analiz edilmiştir ve nicel verilerinin analizinde parametrik istatiksel analiz teknikleri ile yapısal eşitlik modelinden faydalanılmıştır. Araştırmanın nitel bölümü olgubilim (fenomenoloji) deseninde yürütülmüştür ve nitel veriler yarı yapılandırılmış görüşme formu aracılığı ile amaçsal örnekleme yöntemlerinden ölçüt örneklemesi ile seçilmiş 15 okul müdüründen toplanmıştır. Toplanan nitel veriler içerik analizi yöntemi kullanılarak analiz edilmiştir. Nitel verilerin analizinde MAXQDA 18.1 programından faydalanılmıştır.Araştırma sonuçlarına göre okul müdürleri yönetim süreçlerinde çoğu zaman girişimci liderlik davranışları sergilemektedir. Okul müdürlerinin girişimci liderlik davranışlarına ilişkin en fazla stratejik düşünme boyutu algılanmaktadır. Bunu sırasıyla iletişim, motivasyon ve girişimci davranış boyutları takip etmektedir. Okul müdürlerinin girişimci davranışlarına ilişkin görüşlerinin; risk alma, proaktiflik ve yaratıcılığa odaklandığı görülmektedir. Okul müdürleri yaratıcılık bağlamında; bireysel girişimleri sayesinde okullarına birçok farklı yerden çeşitli kaynaklar sağladıklarına, sürekli olarak yenilik yapma çabası içerisinde olduklarına, karşılarına çıkan problemleri yaratıcı bir şekilde çözdüklerine ve ellerindeki sınırlı kaynakları kullanma konusunda olabildiğince yaratıcı davranmaya çalıştıklarına dair görüş belirtmiştir. Araştırma sonuçları, girişimci liderliğin pozitif psikolojik sermaye ve öğretmen girişimciliği üzerinde etkili olduğunu ortaya koymaktadır. Bu sebeple eğitim örgütlerinin yönetilmesi süreçlerinde girişimci liderlik uygulamalarına odaklanılması önerilmektedir.Eğitim örgütleri bağlamında girişimci özellik ve davranışları ele alan ampirik çalışmaların sayısı oldukça sınırlıdır. Mevcut araştırmanın literatürdeki bu sınırlılığa cevap vermesinin yanında geliştirilen Girişimci Liderlik Ölçeği ve uyarlaması yapılan Girişimci Öğretmen Davranışları Ölçeği ile literatüre katkı sağlayacağı düşünülmektedir. Araştırmanın eğitim bağlamında girişimci özellik ve davranışları ele alması bakımından örnek teşkil etmesi beklenmektedir.

The aim of this research is to create a multidimensional theoretical framework for entrepreneurial leadership in the context of educational organizations, to examine the relationship between entrepreneurial leadership and teacher entrepreneurship, to reveal whether positive psychological capital has a mediating role in this relationship and to analyze the experience and perceptions of school principals regarding entrepreneurial leadership in depth. The research was carried out using mixed methods sequential explanatory design which starts with quantitative data collection and analysis, and continues with qualitative data collection and analysis. In the quantitative part of the study, the correlational design was used and the sample of the quantitative phase consisted of 1200 teachers who were selected by stratified purposeful sampling method, working in state schools in Pendik district of İstanbul in the 2020/2021 academic year. Quantitative data of the research were collected by making use of the Entrepreneurial Leadership Scale which was developed within the scope of this research, the Entrepreneurial Teacher Behavior Scale which was adapted in to Turkish within the scope of this research and the Positive Psychological Capital Scale. The quantitative data of the study were analyzed using SPSS 22.0 and AMOS 24.0 programs, and parametric statistical analysis techniques and structural equation model were used for quantitative data analysis. The qualitative part of the study was carried out in phenomenology design, and qualitative data were collected through a semi-structured interview form from 15 school principals who were selected by criterion sampling which is one of the purposeful sampling methods. Qualitative data were analyzed using content analysis method. The MAXQDA 18.1 program was used in the analysis of qualitative data.According to the results of the study, school principals often exhibited entrepreneurial leadership behaviors in administrative processes. The results revealed that school principals mostly exhibited strategic thinking behaviors. Following that were communication, motivation and entrepreneurial behavior dimensions respectively. It was observed that school principals' views on entrepreneurial behavior focused on risk taking, proactivity and creativity. In the context of creativity, school principals stated that they provided various resources from different stakeholders thanks to their individual initiatives, they were in pursuit of constant innovation, they creatively solved the problems they faced, and they tried to use limited resources as creatively as possible. Research results revealed that entrepreneurial leadership affected positive psychological capital and teacher entrepreneurship. For this reason, it is recommended to focus on entrepreneurial leadership practices in the management processes of educational organizations.The number of empirical studies on entrepreneurial characteristics and behaviors in the context of educational organizations is quite limited. In addition to responding to this limitation in the literature, the present study is thought to contribute to the literature with the developed Entrepreneurial Leadership Scale and with the adapted Entrepreneurial Teacher Behavior Scale. The research is expected to provide an example in terms of addressing entrepreneurial characteristics and behaviors in the context of education.