Bazı bitki ekstraktları ve inert tozların trogoderma granarium everts (Col.:dermestidae) ve plodia interpunctella hübner (Lep.:pyralidae) üzerine etkilerinin belirlenmesi

Abstract

Buğdayın en önemli ana zararlılarından biri olan Khapra böceği [Trogoderma granarium Everts (Col.:Dermestidae)]; dünya genelinde 100 önemli istilacı tür listesine dahil edilerek hasat sonrasında karantinaya tabi tutulan primer bir zararlı olup doğrudan tanede zarar oluşturmaktadır. Bunun yanında depolanan kuru meyvelerde Kuru meyve güvesi (Plodia interpunctella Hübner; Pyralidae: Lepidoptera) önemli zararlılar olarak bilinmektedir. Depolanan tahıl, baklagil, yağlı tohumlar ve bunlardan yapılan gıda maddelerinde, depolama döneminde meydana gelen kayıp oranı dünya genelinde %10 arasında kabul edilmektedir. Bu kaybın %5'i ise böceklerden meydana geldiği belirtilmektedir. Kimyasal mücadelenin bilinen sakıncaları nedeniyle depolanmış ürün zararlılarının mücadelesinde son zamanlarda inert tozlara ve bitkisel ekstraktların kullanımına ağırlık verilmiştir.Yapılan çalışmada, Türkiye'nin farklı illerinden toplanılan 10 farklı bitkinin (Rosmarinus officinalis L., Nigella sativa L., Laurus nobilis L., Anethum graveolens L., Origanum onites L., Lavandula angustifolia Mill., Foeniculum vulgare Mill., Hypericum perforatum L., Mentha piperita L. ve Nicotiana tabacum L.) 3'er farklı çözücüde (metanol, sıcak su ve soğuk su) oluşturulan ekstraktlarının ve üç farklı inert tozun (kaolin, diatom ve zeolit) sulu ve toz şeklindeki 2 farklı şeklinin P. interpunctella ve T. granarium'un 3. dönem larvalarına karşı insektisidal ve davranışsal etkinlikleri belirlenmiştir. Çalışma sonuçlarına bakıldığında bitki ekstraktlarının insektisidal ve davranışsal etkilerin zararlı türüne, bitki çeşidine, ekstrakt hazırlanırken kullanılan çözücü çeşitlerine, uygulama konsantrasyonuna ve uygulama süresine bağlı olarak değiştiği görülmüştür. P. interpunctella üzerindeki insektisidal etkinliklerin T. granarium'a kıyasla çok daha yüksek olduğu gözlemlenirken; davranışsal etki sonuçlarında ise tam tersi bir durum tespit edilmiştir. Farklı ekstrakt çeşitlerinin zararlılar üzerindeki etkinlikleri incelendiğinde N. tabacum metanol ve N. tabacum sıcak su ekstraktlarının diğer ekstraktlardan daha etkili olduğu belirlenmiştir. İnert tozların insektisidal etkilerindeki farklılıkların zararlı türüne, inert toz çeşidine, inert tozların kullanım metotlarına, uygulama dozuna ve uygulama süresine bağlı olduğu tespit edilmiştir. Tüm inert tozların P. interpunctella üzerinde T. granarium'a kıyasla daha yüksek insektisidal etki gösterdiği ve ayrıca inert tozun toz şeklinde kullanımının her iki zararlı türünün larvalarının üzerinde inert tozun sulu şeklinde kullanımına kıyasla daha yüksek insektisidal etki gösterdiği tespit edilmiştir. Bunun yanında döl verimini en aza indiren inert tozun diatom toprağı olduğu belirlenmiştir. Ayrıca yapılan çalışmada, yeni nesil döl verimini engellemede inert tozların P. interpunctella'da T. granarium'a kıyasla daha başarılı olduğu gözlemlenmiştir. Bitki ekstraktları ile inert tozlarının kombinasyon etki deneme sonuçları incelendiğinde; N. tabacum bitkisi zararlılar üzerinde sinerjistik etki gösterdiği gözlemlenirken; L. angustifolia, N. sativa, O. onites ve F. vulgare bitkilerinin ise zararlılar üzerinde antagonistik etki oluşturduğu belirlenmiştir.Çalışma sonucunda A. graveolens, N. tabacum ve N. sativa bitkilerine ait ekstraktların ve diatom toprağının zararlılar üzerinde yüksek insektisidal etki gösterdikleri belirlenmiş ve bu doğal ürünlerin depolanmış ürün zararlıların mücadelesinde oldukça umut verici bir görünümde olduğu tespit edilmiştir.

The Khapra beetle [Trogoderma granarium Everts (Col.: Dermestidae)], which is one of the most important main pests of wheat, is a primary pest that is included in the list of 100 important invasive species worldwide and is subject to quarantine after harvest, causing direct damage to grains. In addition, the Indianmeal moth (Plodia interpunctella Hübner; Pyralidae: Lepidoptera) is known as an important pest in stored dried fruits. The loss rate in stored grains, legumes, oilseeds and food products made from them during storage is accepted as around 10% worldwide. It is stated that 5% of this loss is caused by insects. Due to the known disadvantages of chemical control, the use of inert dusts and plant extracts has recently been emphasized in the control of stored product pests.The study determined the insecticidal and behavioral activities of the extracts of 10 different (Rosmarinus officinalis L., Nigella sativa L., Laurus nobilis L., Anethum graveolens L., Origanum onites L., Lavandula angustifolia Mill., Foeniculum vulgare Mill., Hypericum perforatum L., Mentha piperita L. and Nicotiana tabacum L.) collected from different cities of Turkey, which were prepared in three different solvents (methanol, hot water and cold water) and three different inert dusts (kaolin, diatom and zeolite) in two different forms (aqueous and powder) against third instar larvae of P. interpunctella and T. granarium. According to the study results, it was determined that the insecticidal and behavioral effects of plant extracts varied depending on the pest species, plant variety, type of solvent used during extract preparation, application concentration and application duration. While it was observed that the insecticidal efficacy on P. interpunctella was much higher compared to T. granarium, the opposite was found in the results of the behavioral effects. When the efficacy of different extract types on pests was examined, it was determined that N. tabacum methanol and N. tabacum hot water extracts were more effective than other extracts. It has been detected that the differences in the insecticidal effects of inert powders depend on the harmful species, the type of inert dust, methods of application of inert dust, the application concentration and the application duration. It has been determined that all inert powders have a higher insecticidal effect on P. interpunctella compared to T. granarium and the use of inert powder in the form of dust also showed a more insecticidal effect on the larvae of both harmful species compared to the use of inert powder in its aqueous form. It has been determined that all inert powders have a higher insecticidal effect on P. interpunctella compared to T. granarium and the use of inert powder in the form of dust also showed a more insecticidal effect on the larvae of both harmful species compared to the use of inert powder in its aqueous form. Furthermore, diatomaceous earth has been determined as the inert dust that minimizes fertility rate. Additionally, in the study, it was observed that inert powders were more successful in preventing the new generation fertility in P. interpunctella compared to T. granarium. When the combination effect trial results of plant extracts and inert powders were examined, it was observed that the N. tabacum plant showed a synergistic effect on pests, while the L. angustifolia, N. sativa, O. onites and F. vulgare plants had an antagonistic effect on pests.As a result of the study, it was determined that the extracts of A. graveolens, N. tabacum and N. sativa plants and diatomaceous earth have a high insecticidal effect on pests and these natural products appear to be quite promising in the control of stored product pests.