Kazak dinî destanları üzerine inceleme

Abstract

Destanlar, toplumun yaşam tarzını içinde barındıran kültürün en önemli taşıyıcılarından biridir. Destanlar milletlerin ideal millet yaratma anlayışının bir ürünü olması yanında dinî algılama biçimlerini de yansıtan edebî metinlerdir. Dinî destanlar, İslamiyet'in yayılma sürecinde halka İslam dinini benimsetme, anlatma ve yayma amacıyla yazılan ve bu amacı gerçekleştirmek için yaratılan ideal kahraman tipini gazi tipine dönüştüren dinî-ahlaki sosyal normların nesillere aktarıldığı, halka gaza ruhunu aşılayan metinlerdir. Türk Dünyası geniş bir coğrafi alanı kapsasa da bu mekân içinde yaşayan Türk toplulukları gerçek manada aynı duyguyu, yaşam tarzını, bakış açısını benzer edebî metinleri üreten aynı kültür kodlarını kullanan birlikteliğin adıdır. Anadolu sahasında Battalnâme, Cenknâme gibi türlerle isimlendirilen halk hikayeleri Kazak folklorunda dinî destan olarak ifade edilmektedir.Bu çalışmayla Kazak dinî destan anlatıcılarına verilen isimler, akınların repertuvarları, ait oldukları destan mektepleri, anlatma teknikleri, epizot ve motif yapıları, anlatılardaki tipler hakkında bilgiler verilmiş, Kazak sahası Battalnâme ve Cenknâmeleri Anadolu sahası ürünleriyle kıyaslanmış ayrıca Türk destancılık geleneği içinde Kazak dinî destan çalışmalarının yeri belirlenmeye çalışılmıştır.Babalar Sözi (Atalar Sözü) kitap serisinin 12. cildinde yer alan `Zarkum` 16. cildinde yer alan `Kıssa Seyitbattal` ve 10. cildinde yer alan `Muhammed Hanefi Hazreti Ali Oğlunun Tabut Padişahı ile Savaşı` adlı dinî destanlar Türkiye Türkçesi'ne aktarılmıştır.

Epics are the most important carrier of culture which holds the lifestyle of society. Epics are literate texts that are product of nation's understanding of creating ideal nation in addition to reflecting religious understanding. Religious epics are texts which are written for adopting, telling and spreading Islamic religious and transform ideal character into combatant type for this purpose, transfer religious-moral social norm to new generations and inspire soul of holy war to public.Although Turkish world involves wide geographic area, Turkish communities that live in this area are the name of association which has the same feelings,lifestyle and point of view in real, produce similar literate texts and use the same culture codes.Folk stories that are named as the type of `battalname` and `cenkname` in the field of Anatolian are expressed as religious epics in Kazakh folklore.In this work,the names that are given for Kazakh religious epic tellers ,repertoire of minstrel,their school of epic, techniques of narrative, structure of episode and motif and types in narratives are informed, `cenkname` and `battalname `of Kazakh areas and Anatolia area's products are compared and place of Kazakh religious epics works in custom of Turkish epic are tried to be stated.Religious epics that are called `Zarkum`, in volume 12 `Kıssa Seyitbattal` ın volume 16 and `Muhammed Hanefi Hazreti Ali Oğlunun Tabut Padişahı ile Savaşı`in volume 10 that are in series of book `Babalar Sözi (Atalar Sözü)`are translated into Turkish language.