Jung tipolojisi bağlamında Halid Ziya Uşaklıgil'in romanları

Abstract

Bu çalışmada, Halid Ziya Uşaklıgil'in Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdî ve Şürekâsı, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl-i Ahîr adlı romanlarındaki şahıslar, Carl Gustav Jung'un `Psikolojik Tipler` kuramı bağlamında incelenmiştir. Bu inceleme yoluyla Uşaklıgil'in romanlarındaki şahısların kişilik özellikleri, onlarda baskın olan psikolojik işlev ve bunun sosyo-kültürel nedenlerinin tespit edilmesi amaçlanmıştır.Giriş bölümünde incelemenin genel çerçevesini oluşturan edebiyat ve psikoloji alanları arasındaki ilişkiye işaret edilmiştir. Bu işaretlemeden hareketle temel olarak insanı merkez alan edebiyat ve psikoloji arasındaki yakınlığın edebî eser incelemelerindeki işlevselliği ortaya konmaya çalışılmıştır. Bu düşünceler doğrultusunda birinci bölümde, çalışmanın teorik zeminini oluşturan Jung'un `Psikolojik Tipler` kuramına yer verilmiştir. Edebî eserlerde şahısların ruh hâllerini ve iç dünyalarını çözümleyebilmek açısından elverişli olan bu kuramda iki ana tip mevcuttur. Bu iki tipin her biri ise dört farklı psikolojik işleve sahiptir. Jung'a göre her bireyde bu işlevlerden biri diğerinden daha baskındır. Söz konusu işlevler, farklı kombinasyonlarla bir araya gelerek kişideki baskın psikolojik tipi oluşturur. Çalışmanın ikinci bölümünde, incelemeye zemin ve veri oluşturduğu düşünülerek önce Halit Ziya Uşaklıgil'in hayatına ve edebî kişiliğine ardından romanlarının tanıtımına ve özetlerine yer verilmiştir. Üçüncü bölüm, ilk iki bölümdeki veriler ışığında, Uşaklıgil'in işaret edilen romanlarının Jung'un kuramına göre incelenmesinden oluşur. Yazarın romanlarındaki şahısların Jung tipolojisine göre çoğunlukla içedönük tip özellikleri sergilediği incelemenin ulaştığı temel sonuçlardan biridir. İçedönük ağırlıklı bu tipolojik yapılanmada Uşaklıgil'in mizacının yanı sıra dönemin toplumsal koşullarının etkili olduğu ise incelemede varılan diğer sonuçlardır.

In this study, the characters in Halid Ziya Uşaklıgil's novels named Sefile, Nemide, Bir Ölünün Defteri, Ferdî ve Şürekâsı, Mai ve Siyah, Aşk-ı Memnu, Kırık Hayatlar, Nesl-i Ahîr were analyzed in the context of Carl Gustav Jung's `Psychological Types` theory. Through this study, it is aimed to determine the personality traits of the people in Uşaklıgil's novels, the dominant psychological function in them and the socio-cultural reasons for this.In the introduction, the relationship between the fields of literature and psychology, which constitutes the general framework of the study, has been pointed out. Based on this marking, it has been tried to reveal the functionality of the closeness between literature and psychology, which is basically human-centered, in literary work studies. In line with these thoughts, in the first chapter, Jung's `Psychological Types` theory, which constitutes the theoretical basis of the study, is included. There are two main types in this theory, which is suitable for analyzing the moods and inner worlds of individuals in literary works. Each of these two types has four different psychological functions. According to Jung, one of these functions is more dominant than the other in every individual. These functions come together in different combinations and form the dominant psychological type in the person. In the second part of the study, first of all, Halit Ziya Uşaklıgil's life and literary personality, and then the introduction and summaries of his novels are given, considering that it forms the basis and data for the study. The third chapter consists of the analysis of Uşaklıgil's novels according to Jung's theory, in the light of the data in the first two chapters.It is one of the main results of the study that the characters in the author's novels mostly exhibit introverted type characteristics according to the Jung typology. The other conclusions reached in the study are that the social conditions of the period as well as the temperament of Uşaklıgil were effective in this introvert-dominated typological structuring.