Hasankeyf ve çevresinde çok amaçlı kullanım gördüğü düşünülen bir grup kaya oyma mekân

Abstract

Hasankeyf, Üst Paleolitik Dönemden günümüze kadar Roma, Bizans, Sasani, Emevi, Abbasi, Hamdani, Mervani, Artuklu, Eyyübi, Karakoyunlu, Akkoyunlu ve Osmanlılar gibi devletlere ev sahipliği yapmıştır. Tarih boyunca önemli idari ve ticaret merkezlerinden biri olan Hasankeyf farkı kültürlerin, inançların ve dillerin bir arada yaşayıp kaynaştığı Ortaçağ dünyasının önemli yerleşim merkezlerinden biri olmuştur.Bölgede Ilısu Barajı ve HES Projesi nedeniyle birçok arkeolojik alan ve anıtsal eser çeşitli araştırmacılar tarafından incelenip değerlendirilmiştir. Ancak insanlık tarihi ve bölgenin kültürel varlığı açısından büyük öneme sahip olan kaya oyma mekânlar, bilimsel yönden bir türlü hak ettiği değeri bulmamıştır. Bu nedenle tez konumuzu oluşturan, Hasankeyf ve çevresindeki bir grup kaya oyma mekân, 2019 yılında yapımı tamamlanan Ilısu Barajı sonrası birçoğunun sular altında kalmasından dolayı bir kez daha önem kazanmıştır. İncelediğimiz kaya oyma mekânlar çizimleri, plan tipleri, mimarileri ve genel özellikleri itibariyle ayrıntılı bir şekilde ele alınmıştır.`Hasankeyf ve Çevresinde Çok Amaçlı Kullanım Gördüğü Düşünülen Bir Grup Kaya Oyma Mekân` başlıklı tez çalışmamız, Geç Roma Dönemi ve sonrasında kullanım gördüğü düşünülen, 9 adet çok kullanımlı kaya mekân, 3 adet kaya mezar ve 1 adet kaya kiliseden oluşan toplam 13 adet kaya oyma mekân örneğini içermektedir. Söz konusu mekânların yapılan tespitler sonucunda, farklı zamanlarda ve farklı topluluklar tarafından yaşam alanı, mezar odası veya ibadet yeri gibi farklı amaçlar doğrultusunda kullanım gördüğü anlaşılmaktadır.

Hasankeyf has hosted a number of states such as Roman, Byzantine, Sassanids, Umayyads, Abbasids, Hamdanis, Marwanis, Artukids, Ayyubids, Karakoyunlus, Akkoyunlus and Ottomans from upper Palaeolithic period until today. Throughout history, Hasankeyf, one of most significant administrative and commercial centres, has become one of the most important centres of the Mediaeval Age where people from different cultures, beliefs with several languages lived together and merged each other.Many archaeological sites and monumental works in the region have been investigated and evaluated by various researchers due to Ilısu Dam and HEC Project. However, rock carved dwellings with their great importance in terms of human history and cultural existence of the area have not attained sufficient attention and value with respect to science so far. Therefore, a group of rock carved dwellings in Hasankeyf and around, which make the subject of our thesis, have gained importance again since many of these residents were left under the waters of Ilısu Dam whose construction was completed in 2019. The rock carved dwellings that we handled were studied in detail in terms of their drawings, plan types, architectures and general properties.Our thesis titled as `A Group of Rock Carved Dwellings Thought to be Used Multi-Purpose in Hasankeyf and Around` consists of 9 multi-purposed rock dwellings, 3 rock tombs and 1 rock church in total 13 rock carved dwellings. It is understood that the abovementioned dwellings were used for multi-purposes such as living area, grave room and worshipping place by various peoples in different times as a result of our findings.