Fırat havzasının su ayak izinin hesaplanması

Abstract

Su, yeryüzünde yaşayan canlıların hayatlarını sürdürebilmeleri için çok büyük bir öneme sahiptir. Son yıllarda nüfustaki hızlı artış, iklim değişikliği, doğal su kaynaklarının kirletilmesi ve kişi başı su tüketiminin artması gibi nedenlerden dolayı temiz su kaynaklarının korunması daha etkin ve verimli bir şekilde kullanılması gerekliliğinin önemini artırmaktadır. Bu konuda yakın zamanda ortaya atılan su ayak izi (SA) kavramı sürdürülebilir su yönetimi konusunda aktif bir yaklaşım sunmaktadır. SA, birey veya topluluk tarafından kullanılan mal ve hizmetlerin üretilmesi ve tüketilmesi için gereken toplam tatlı su hacmi olarak tanımlanmaktadır. Bu çalışmanın temel amacı, Fırat havzasındaki 2008-2019 yılları arasında su ayak izinin detaylı olarak hesaplanmasıdır. Mevcut çalışmada, uzun yıllar iklim verisi, evapotranspirasyon tahmini, kişi başı su tüketimi ve son 11 yıllık ortalama yağış verisi kullanılmıştır. Bu bağlamda, Fırat havzasındaki bitkisel ve hayvansal üretimin ile evsel ve endüstriyel su kullanımlarının mavi, yeşil ve gri su ayak izleri ilçe bazında hesaplanmıştır. Yapılan hesaplamalarda Fırat havzasının toplam su ayak izi miktarı 28.01 milyar m3 olduğu analiz edilmiştir. Fırat havzasında su ayak izi oranı en yüksek % 90 ile tarımsal üretim sektöründe olduğu saptanmıştır. Tarımsal üretiminin toplam su ayak izi 25.29 milyar m3, yeşil su ayak izi 6.33 milyar m3, mavi su ayak izi ise 15.89 milyar m3 ve gri su ayak izi 3.07 milyar m3 olarak hesaplanmıştır. Tarımsal üretimin mavi ve toplam su ayak izi en yüksek Akçakale ilçesiyken, yeşil ve gri su ayak izi en yüksek Siverek ilçesinde olduğu tespit edilmiştir. Hayvansal üretimin toplam su ayak izi 2.51 milyar m3, evsel ve endüstriyel su ayak izi 0.51 milyar m3'tür. Yapılan çalışmanın ülkemizdeki temiz su kaynaklarının sürdürülebilirliği, havza yönetimi ve planlaması konusunda örnek olması, özellikle tarımsal üretimin verimliliğin artırılması ve gereksiz su kullanımının önlenmesi konusunda katkıda bulunması beklenmektedir.

Water has a great importance for the living creatures living on earth to survive. Due to the rapid increase in population in recent years, climate change, pollution of natural water resources and increase in per capita water consumption, protection of clean water resources increases the importance of using them more effectively and efficiently. The concept of water footprint (WF), which was recently proposed in this regard, offers an active approach to sustainable water management. WF is defined as the total volume of fresh water required for the production and consumption of goods and services used by the individual or community. The main purpose of this study is to calculate the water footprint in detail between 2008-2019 in the Euphrates basin. In the present study, long years of climate data, evapotranspiration forecast, per capita water consumption and last 11 years of average rainfall data were used. In this context, the blue, green and gray water footprints of plant and animal production and domestic and industrial water use in the Euphrates basin were calculated on district basis. In the calculations made, it has been analyzed that the total water footprint of the Fırat basin is 28.01 billion m3. It has been determined that the highest water footprint rate in the Fırat basin is in the agricultural production sector with 90%. The total water footprint of agricultural production is calculated as 25.29 billion m3, green water footprint 6.33 billion m3, blue water footprint as 15.89 billion m3 and gray water footprint 3.07 billion m3. It has been determined that the blue and total water footprint of agricultural production is the highest in Akçakale district, while the green and gray water footprint is the highest in Siverek district. The total water footprint of animal production is 2.51 billion m3, and domestic and industrial water footprint is 0.51 billion m3. The study is expected to set an example for the sustainability of clean water resources in our country, basin management and planning, and to contribute to the increase of productivity in agricultural production and the prevention of unnecessary water use.