Mardin masallarının işlevsel açıdan değerlendirilmesi

Abstract

Mezopotamya'nın kuzeyinde bulunan Mardin, tarihte birçok uygarlık ve kavme evsahipliği yapmış, zengin bir halk kültürüne sahiptir. Bünyesinde barındırmış olduğu çeşitlilik,Mardin'in sözlü kültürüne, gelenek ve göreneklerine yansımıştır. Sözlü kültürün en önemlitürlerinden biri olan masallar da kozmopolit bir yapıya sahip Mardin ilinde geçmişten bugünefarklı dillerde anlatılarak sürdürülmektedir. Kişilere müşterek bir kültürel şuur sunan masallar,evrensel olmakla kalmayıp bir toplumun yaşayışı, inancı, düşüncesi ve yaşam felsefesiniyansıtmaktadır.Mardin, son zamanlarda masalla ilişki kurularak `masal şehir, bir masalın ilk cümlesi`şeklinde ifadelerle anılmaktadır. `Peki, masal şehrin masalları nerede?` araştırma sorusuylabaşlayan çalışmada, Mardin masalları derlenerek kayıt altına alınmıştır. Analiz edilen ellimasalla birlikte çalışmanın kuramsal çerçevesini `İşlevsel Halkbilim Kuramı` oluşturmaktadır.Mardin'den derlenen Süryanice, Kürtçe ve Arapça masallar, Türkiye Türkçesine aktarılmıştır.Aktarılan masallar, `Hoş Vakit Geçirme, Eğlenme ve Eğlendirme İşlevi, Değerlere, ToplumKurumlarına ve Törelere Destek Verme İşlevi, Eğitim veya Kültürün Gelecek KuşaklaraAktarılması İşlevi, Toplumsal ve Kişisel Baskılardan Kurtulma İşlevi` olarak bilinen WilliamBascom'un `folklorun dört işlevi`nin yanı sıra tespit edilen `Halkbilimsel Unsurları Aktarmaİşlevi, Dili Koruma ve Dilsel Öğeleri Aktarma İşlevi, Yöre Tanıtımına Katkı Sağlama İşlevi, BirAraya Gelme İşlevi, Sanala Yaklaşma-Sanaldan Uzaklaşma İşlevi, Bağlam Hakkında BilgiVerme İşlevi, Anlatıcı Hakkında Bilgi Verme İşlevi, Süreklilik Sağlama İşlevi, Estetik İşlev ve Örtük İşlev` olmak üzere on ayrı işlev açısından incelenmiş ve değerlendirilmiştir. Kültürelanlamda toplumları ve bireyleri yansıtan masalın birden fazla işleve sahip olması, artık geriplana atılmış, unutulmaya yüz tutmuş bu türün sürdürülmesinin önemini göstermektedir.Anahtar Kelimeler: Masal, Mardin, işlev, bağlam.

Mardin, located in the north of Mesopotamia, has hosted many civilizations and tribes inhistory and has a rich folk culture. The diversity it contains is reflected in the oral culture,traditions and customs of Mardin. Tales, one of the most important types of oral culture, havebeen continued by being told in different languages from past to present in Mardin, which has acosmopolitan structure. Tales, which present a common cultural consciousness to people, are notonly universal, but also reflect the life, belief, thought and philosophy of life of a society.Mardin has recently been associated with fairy tales and has been referred to withexpressions such as `tale city, the first sentence of a fairy tale.` `Well, where are the fairy talesof the fairy-tale city?` In the study, which started with a research question, Mardin tales werecompiled and recorded. The `Functional Folklore Theory` constitutes the theoretical frameworkof the study together with the fifty tales analyzed. The Syriac, Kurdish and Arabic talescompiled from Mardin were translated into Turkey Turkish. The tales quoted are the fourfunctions of folklore, known as `The Function of Enjoying, Entertaining and Entertaining,Supporting Values, Social Institutions and Customs, Function of Transferring Education orCulture to Future Generations, and Escape from Social and Personal Pressures.` as well as `TheFunction of Transferring Folkloric Elements, the Function of Preserving the Language andTransferring Linguistic Elements, the Function of Contributing to the Promotion of the Region,the Function of Gathering, the Function of Approaching the Virtual and Moving away from theVirtual, the Function of Giving Information about the Context, the Function of ProvidingInformation about the Narrator, the Function of Providing Continuity, the Literary Function Ithas been examined and evaluated in terms of ten different functions, namely `Implicit Functionand Implicit Function`. The fact that the fairy tale, which reflects societies and individuals in acultural sense, has more than one function, shows the importance of maintaining this genre,which is now on the verge of being forgotten.Keywords: Tale, Mardin, function, context.