Peyzajın hafızasını oluşturan kodlar ve peyzaj tasarımı pratiğindeki yeri: Bir model önerisi

Abstract

Peyzaj, yeryüzünün doğal ve kültürel tarihini belleğinde tutar. Bu nedenle birpeyzajın hafızasını okuyabilmek, peyzajı ve dolayısıyla doğal ve kültürel tarihianlayabilmemizi sağlar. Bu okuma gelecekte hem fiziksel hem de kültürel anlamdadaha dirençli peyzajların oluşmasını sağlar. Ne varki hafıza katmanları peyzajdayazılı somut kaynaklar olarak bulunmaz. Bu sebeple bir peyzajın hafızasını okumakiçin yöntemler geliştirmek önemlidir. Tez çalışmasında, bir peyzajın hafızasınıokumaya yönelik bir model üretilmesi amaçlanmıştır.Bu çalışmanın analitik yapısı üç aşamadan oluşmaktadır. Bu aşamalar: Peyzajkavramının tarihsel olarak bilimsel/yöntemsel gelişimini kapsamlı bir literatürharitası eşliğinde ortaya koymak; literatürden çıkarılan kavram haritasından hareketlepeyzaj hafızasını anlamaya yönelik bir model oluşturmak; modeli ulusal veuluslararası ölçekte tanınan peyzaj tasarım projeleri üzerinden test ederekgeçerliliğini ortaya koymaktadır. Bu proje örnekleri alanların büyüklüklerine, peyzajtipolojilerine ve gerek ulusal gerekse uluslararası ölçekte ödül almalarına göreseçilmiştir. Seçilen vaka örnekleri Freshkills Park, Kamil Abduş Lagünü ve ÇevresiPeyzaj Projesi, Doğu Boston Kıyı Projesi, The Land Art Park Buitenschot Park,Zhongshan Shipyard Park, Grand Canal Meydanı, High Line Park, Gelibolu TarihiAlanı Yeni Şehitlik Tasarımları Yarışması Kiremitdere ve Süngübayırı Şehitlikleriolmuştur.Peyzajın bilimsel hafızasında peyzaj tanımları her bir düşünür ve araştırmacınınçalıştığı alanlara göre dallanmalar göstermektedir. Bu dallanmalar, farklıaraştırmacıların tanımlarıyla kimi zaman farkılılaşırken kimi zaman daörtüşmektedir. Tanımlardaki ayrışmalar, peyzaj mimarlığı disiplininin zengin altyapısını oluştururken, örtüşmeler organik ve etkileşimsel bir literatür haritasınıortaya koymaktadır. Bilimsel hafızada günümüze doğru yaklaştıkça tanımlar ekolojikve kültürel altyapıyı içerecek şekilde bütünleşmektedir. Tanımlardaki bu bütünleşme,modelde kullanılan peyzaj hafızasının kodlarını vermektedir. Modelde kullanılanpeyzaj hafızası kodlarının üretilmesi için yapılan literatür taramasından iki ayrı sonuçelde edilmiştir. Peyzajın, disipline yön vermiş düşünür ve araştırmacılar tarafındanyapılan tanımları tarihsel süreçte doğa temelli olarak üretilirken günümüze doğruyaklaştıkça kültürel temelli tanımlarla birleşmiştir. Peyzajın peyzaj hafızasıçalışmalarındaki ele alış biçimleri incelendiğinde ise ele alış biçimlerinin ilk öncekültürel temelli olduğu, doğa temelli tanımların sonradan eklendiği görülmüştür.Çalışmadan elde edilen ikinci sonuç, üretilen modeldeki her kodun, o alanda yapılanpeyzaj hafızası çalışmaları üzerinden incelenmesiyle elde edilmiştir. Bu sonuç peyzajhafızası alanında yapılacak hafıza okumaların bütüncül bir şekilde yapılmadığıtakdirde bir peyzajın karakteristik özelliğinin ortaya çıkarılamayacağı olmuştur.Modelin vaka örnekleri üzerinden test edilmesi aşamasında elde edilen sonuçlar iseşu şekildedir; model, sistematik bir yaklaşımla peyzajın hafızasına dair daha çok verielde edilebileceğini göstermiştir. Her bir hafıza koduyla ilgili yapılan araştırmalar,proje metinlerinde açıklanan alana dair verilerden daha fazla veri ve ilişki ortayakoymuştur. Bir diğer sonuç ise vaka çalışmalarında farklı peyzaj hafızası katmanlarıkullanıldığı olmuştur. Bu bağlamda, peyzajı iyileştirerek daha olumlu koşullaryaratmayı amaçlayan Freshkills park ve Doğu Boston Kıyı Projesi'nde peyzajındoğal hafıza katmanlarının yoğun olarak kullanıldığı görülmektedir. The Land ArtxviPark Buitenschot Park, Grand Canal Meydanı ve High Line Park'ta peyzajın,antropojenik hafıza katmanları ön plana çıkarılmıştır. Kamil Abduş Lagünü veÇevresi Peyzaj Projesi, Zhongshan Shipyard Park, Gelibolu Tarihi Alanı YeniŞehitlik Tasarımları Yarışması Kiremitdere ve Süngübayırı Şehitlikleri'nde doğal veantropojenik hafıza kodları birlikte değerlendirilmiştir.Peyzaj hafızasını okumaya yönelik ortaya konan model, planlama ve tasarımpratiklerinde kullanılabilecek verimli bir rehber niteliği taşımaktadır. Bu modelsayesinde tasarımcılar, peyzajı daha iyi anlayabilecektir. Model, aynı zamandatasarımcıların araştırması gereken peyzaj hafızasına dair kodlarla bir rehber olacaktır.Bu da sistematik bir peyzaj hafızası okuması oluşturacaktır. Bu sistematik okumaortaya konan pratiğin yerel, ekolojik ve sosyo-kültürel olarak daha güçlü olmasınısağlayacaktır. Ortaya konan her yeni tasarım pratiğinin, o peyzajın gelecektegeçmişine dair bir hafıza katmanı oluşturacağı göz önünde bulundurulmalıdır. Bunedenle peyzaj hafızasına yönelik okumalarla başlanan tasarımlar ile ortaya geçmişlebağları kuvvetli ve gelecekte daha güçlü ve dirençli peyzajlar yaratmak mümkünolacaktır.

The landscape is an important memory layer that has the potential to hold the naturaland cultural history of the earth. In this sense, reading the memory of a landscapeenables an in-depth understanding of the landscape and thus the natural and culturalhistory of its own. At the same time, it leads new design practices to createphysically and culturally resilient landscapes for the future. However, the layers ofmemory are not explored as written documents in the landscape. Therefore, it isimportant to develop methods for reading the memory of a landscape. In this context,it is aimed to create a model for reading the landscape memory.The methodological structure of the thesis consists of three stages. These stages areintroducing the historical/scientific development of the landscape concept through acomprehensive literature map; creating a model for reading the landscape memoryderived from the literature based concept map; testing the justification of the model(inter)national scale landscape design projects. The introducing thehistorical/scientific development of the landscape concept stage include twoliterature review. One is about the landscape definitions by the important thinkers.The second literature review is about the landscape definitions in the landscapememory studies. On the other hand, because of the taking the landscape as a subject,two literature reviews are interpreted together. This interpretation have gived acomprehensive letature map that showed the networks between the researchers anddefinitions. The second stage of the methodological structure is providing a model toread the memory of a landscape. This model is conducted on the terms coming fromthe two literature reviews. These terms are eliminated according to landscapetypology and character assessment and functional hierarchy of a landscape character.The elimination stage also includes the same meaning terms and grouping. Testingthe model stage is conducted on the reading of design projects. Landscape designprojects are selected according to their landscape typologies, scales, being awarded.The selected projects are Freshkills Park, Kamil Abduş Lagoon Landscape DesignProject, West Boston Coastal Design Project, The Land Art Park Buitenschot Park,Zhongshan Shipyard Park, Grand Canal Square, High Line Park, Gallipoli HistoricRegion New Martyrs Concept Design Project Competition; Kiremitdere andSüngübayırı Martyrs.In the scientific memory of the landscape discipline, various definitions on landscapeevidence that each researcher defines the terms according to her/his speciality. Thesedefinitions can be different or similar to others. The distinctions in the definitionsenrich the landscape architecture discipline. The overlaps in the definitions reveal anorganic and interactive literature map. As we get closer to the present in scientificmemory, the definitions emerge to address spatial properties and the ecological andcultural infrastructure. This integration in the definitions brings forth the codes of thelandscape memory in the model. For the purpose of creating landscape memorycodes in the model, the literature review have provided two consequences. Thedefinitions of landscape by the influencer researchers, have been showed that thedefinitions began with nature based readings. On the other hand, they gained culturalbased definition layers over the nature based descriptions. The landscape definitionsin the landscape memory studies have been show the opposite. The landscape wasapproached in a cultural way in these studies. However, nowadays the definitions inxviiilandscape memory studies gained also natural approaches. The second consequenceis about the testing the model on landscape design projects. The model has showedthat the researches about the memory of a landscape should be in a holistic way.Otherwise, the characteristic elements of the landscape will be stay in thebackground. For this reason, the landscape memory model provide a holistic readingfor the memory layers of a landscape. The consequences from the testing model onthe landscape design projects are revealed as follow; the model have been showedthat with systematic reading the researchers, designers etc. may gain moreinformation about the landscape. The researches about the every code of modelrevealed more datas by comparision with project reports. Other result is about theusage of landscape memory layers in the projects. In this context, Freshkills Park andWest Boston Coastal Design Project used the natural memorial codes in the model.On the other hand, the antropojenic memorial codes are used in The Land Art ParkBuitenschot Park, Grand Canal Square and High Line Park projects. Kamil AbduşLagoon Landscape Design Project, Zhongshan Shipyard Park, Gallipoli HistoricRegion New Martyrs Concept Design Project Competition; Kiremitdere andSüngübayırı Martyrs are used both natural and anthropogenic memorial codes in theconcept approach. The Freshkills Pars used the hydrology, geomorphology and florain natural memory; land use and identity in antropogenic memory of the landscape.Kamil Abduş Lagoon Landscape Design Project used the hydrology,geomorphology, flora and fauna in natural memory; land use, social life and placenames in antropogenic memory of the landscape. West Boston Coastal DesignProject used climate, hydrology, geomorphology and flora for the natural memory ofthe Boston. The Land Art Park Buitenschot Park used the geomorphology for thenatural memory codes in landscape and used the cultural outcomes from theantropogenic memory of the landscape. Zhongshan Shipyard Park took the climate,hydrology and flora codes of the natural landscape memory and identity, traditions,social life and cultural outcomes for the antropogenic landscape memory. GrandCanal Square and High Line Park used the flora layer of the natural landscapememory and land use, social life, cultural outcomes and place names for theantropogenic landscape memory. Gallipoli Historic Region New Martyrs ConceptDesign Project Competition Kiremitdere Martyrs used the geomorphology and floracodes of the natural landscape memory when Süngübayırı Martyrs uses thehydrology, geomorpholody and flora codes. Kiremitdere also used the land use,identity, traditions, social life and cultural outcomes from the antropogenic memorywhen Süngübayırı Martyrs uses the land use, traditions, cultural outcomes and placenames.The model for reading landscape memory provides an efficient guide that can beused in planning and design practices. In this regard, designers will be able tounderstand the landscape comprehensively. The model will also reveal the landscapememory codes so that designers need to investigate throughout the design process.This will provide a systematic landscape memory reading. This systematic readingwill ensure that the design practice be engaged with the innate power of the 'place'as well as the ecological and socio-cultural dynamics. It should be remembered thatevery design practice will introduce a new memory layer in the landscape. Creating /designing landscapes that are attached to the past and the resilient for tomorrowacknowledge landscape memory readings.