Ayın Tarihi Dergisi'nde II. Dünya Savaşı ve Türkiye (1939-1945)

Abstract

1924 Anayasa'sında yer alan `Matbuat kanun dairesinde serbesttir ve neşir edilmeden evvel teftiş ve muayeneye tabi değildir` maddesi (77. Madde) ile basın yayım faaliyetleri anayasal güvenceye bağlanarak; süreli yayın faaliyetlerinin gelişimine katkı sağlanmıştır. 1928'de gerçekleşen Harf İnkılâbı da, Cumhuriyet Dönemi süreli yayın faaliyetlerinin artmasında etkili olmuştur. Cumhuriyet Tarihi araştırmalarına büyük katkı sağlayan süreli yayınlar kategorisi içinde yer alıp; resmi bir yayın olma özelliği taşıyan Ayın Tarihi dergisi de, tarih yazımı çalışmaları açısından değerlendirilen önemli kaynaklardan biridir. Ayın Tarihi dergisi, ilk defa 1923'te Dâhilîye Vekâleti'ne bağlı Matbûât ve İstihbârât Müdüriyet-i Umumiyesi tarafından yayımlanmıştır. 1931'de Matbûât Ûmum Müdürlüğü'nün kapatılmasından dolayı dergi basımına ara verilmiştir. Matbuat ve İstihbârât Müdürîyet-i Ûmûmîyesi, 1933 yılında Dâhilîye Vekâleti'ne bağlı olarak Vedat Nedim Tör'ün başkanlığında yeniden açılmıştır. Bu süreçte Ocak 1934'ten itibaren tekrar yayımlanmaya başlanan derginin basımı 1957'ye kadar devam etmiştir. 1957'de bir kez daha basımına ara veren dergi, 1976 yılından itibaren `Ayın Olayları` ismi ile tekrar yayımlanmıştır. 1978'den itibaren yeniden `Ayın Tarihi` ismiyle yayın hayatına devam eden söz konusu dergide, iç ve dış politika konularında yerli ve yabancı basından haber ve yazıların döküm ve derlemesinin yapılması; dergiyi, tarih ve uluslararası ilişkilerle ilgili çalışmalar açısından önemli bir kaynak haline getirmiştir. Derginin, 1976'dan günümüze kadar olan sayıları ise Basın-Yayın ve Enformasyon Genel Müdürlüğü'nce yayınlanmaktadır. Türkiye, II. Dünya Savaşı yıllarında gerek Müttefik Devletler gerekse Mihver Güçler tarafından stratejik gerekçelerle savaşa sokulmaya çalışılmıştır. Ancak Türkiye bu süreçte izlediği denge ve tarafsızlık politikasıyla harbin son anına kadar savaş dışı kalmayı başarmıştır. Fiili olarak savaşa katılmamasına rağmen bütün dünyayı sarsan savaş, Türkiye'yi de etkilemiş; savaş yıllarında özellikle, Türk ekonomisi ciddi yaralar almıştır. Dönemin tek parti yönetimi, aldığı bazı tedbirlerle, ekonomik açıdan durumu toparlamaya çalışmış; fakat, bu uygulamalar bazı kesimlerin tepkisine neden olmuştur. Bu süreçte Ayın Tarihi dergisinin yabancı ve yerel basından aktardığı haber ve yazılar, okuyucusunun konu hakkında geniş bilgiler elde etmesini sağlamıştır. Bu bağlamda derginin aktardığı haber ve yazıların hükümet politikasıyla örtüşür tarzda milli bilinci uyandırmaya yönelik olduğu görülmektedir. Konu kapsamında dergide yer alan haber ve yazılar incelendiğinde; genel anlamda yerel basının, Türkiye'nin savaş dışı kalma durumunu onaylayan, yabancı basının ise Türkiye'nin savaş hazırlığı içerisinde olduğunu belirten haberlerin ön plana çıktığı görülmektedir. Anahtar Kelimeler: Ayın Tarihi dergisi, II. Dünya Savaşı, Türk Dış Politikası, Denge Siyaseti, Türk Ekonomisi

With the article in the 1924 Constitution, `Press is free within the law and not subject to inspection before it is published` the publishing activities were secured constitutionally, thus contributing to the development of periodical publications. The Alphabet Revolution that took place in 1928 was also effective in the increase of periodical publications during the Republic Period. Ayın Tarihi (History of the Month), an official publication that was one of the periodicals that contributed greatly to the history of the Republic, is one of the important resources of historiography studies. Ayın Tarihi started to be published in 1923 by the General Directorate of Press and Intelligence (Matbuat ve İstihbarat Müdüriyet-i Umumiyesi), affiliated to the Ministry of Internal Affairs. Its publication was suspended when the General Directorate of Press was shut down in 1931. The General Directorate of Press and Intelligence was reopened in 1933 under the presidency of Vedat Nedim Tör, under the Ministry of Internal Affairs. The periodical was started to be published again from January 1934 during this period and continued to be published until 1957. Its publication was suspended again in 1957 and it was started to be published again from 1976 with the name `Ayın Olayları` (Events of the Month). This periodical, which continued to be published with the name `Ayın Tarihi` again in 1978, became an important resource for inventory and compilations of news and articles from domestic and foreign press on domestic and foreign policy and studies on history and international relations. The issues of the journal from 1976 to the present are published by the General Directorate of Press and information.Both Axis powers and Allies attempted to include Turkey in the World War II for strategic reasons. However, Turkey has managed to stay out of the war until the last moment of the war by pursuing a policy of balance and impartiality in the process. Despite not actively participating in the war that shook the whole world, it affected Turkey as well, especially damaging the economy of the country during the war years. The single party administration of the period tried to recover the economic situation by taking measures, but these practices resulted in some reactions from certain groups of people. In this process, the news and articles conveyed by Ayın Tarihi magazine from foreign and local media enabled its readers to obtain extensive information on the subject. In this context, it is seen that the news and articles conveyed by the magazine are aimed at raising national awareness in a manner that coincides with the government policy. When the news and articles that took place on this subject in the magazine are examined, it is seen that generally, local news support Turkey's staying out of the war, while foreign news state that Turkey is in preparation to participate in the war. Keywords: Ayın Dergisi (History of the Month) magazine, World War II, Turkish Foreign Policy, Balance Politics, Turkish Economy