Simbiyotik yıldızların disk, jet ve yüzey yapılarının evrimi

Abstract

Simbiyotik sistemler büyük yörünge ayrıklığına sahip sıcak ve soğuk bileşen barındıran çift yıldız sistemleridir. Sıcak bileşen çoğunlukla bir beyaz cücedir. Evrimleşmiş dev yıldız olan soğuk bileşen, beyaz cüce üzerine çeşitli yollarla madde aktarımı gerçekleştirir. Simbiyotik yıldızlar, sistemi çevreleyen gaz-toz, yıldız rüzgârları, toplanma diski ve jet/jet benzeri madde çıkışları gibi karmaşık fiziksel yapıları bir arada barındıran astrofiziksel laboratuvarlardır. Bu sayede, elektromanyetik tayfın radyo bölgesinden gamma ışınlarına kadar geniş bir aralığı boyunca gözlemsel olarak çalışma olanağı sağlarlar.Bu çalışma için seçilen simbiyotik yıldızlar, AG Dra, AX Per, CH Cyg, CI Cyg ve Z And sistemleridir. Seçilen sistemlerin optik bölgede gözlemleri yapılmış ve uzun dönemli ışık değişimleri incelenmiştir. Ayrıca, XMM-Newton ve Swift teleskoplarının veri arşivindeki gözlemleri analiz edilmiştir.Simbiyotik sistemlerin yaklaşık %10'u çift kutuplu (bipolar) jet ve jet benzeri yapılar göstermektedir. Bu yapılar genellikle bükük (C- ya da Sşekilli) madde/plazma akışları şeklindedir. Bu çalışmada bükük jet çıkışları için nümerik çözümler gerçekleştirilmiştir.

Symbiotic stars are binary systems hosting a hot and a cool component in a widely separated orbit. In general, the hot component is a white dwarf. Mass transfer from the evolved cooler red giant component to the white dwarf through different mechanisms can occur in these systems. Symbiotic stars are the astrophysical laboratory hosting several complex structures which are gas and dust surrounding the system, stellar winds, accretion disk and jet/jet-like outflows. In this way, these systems allow us to study them from radio to gamma-rays in the electromagnetic spectrum.Symbiotic stars we choose to study in this thesis were AG Dra, AX Per, CH Cyg, CI Cyg and Z And. Optical band photometric observations of these selected systems are obtained and studied for their long-term light variations. X-ray archival data from XMM-Newton and Swift telescopes are also analysed.About 10% of symbiotic systems show jet and jet-like structures. These structures are generally bent (C- and S-shaped) matter/plasma outflows. In this study, we performed some numerical simulations for these bent jet structures.