Bitlis Uzuntaş köyü kırsal mimari mirasının koruma sorunları

Abstract

Ülkemiz bulunduğu coğrafya nedeni ile zengin yaşam alanlarına sahiptir. Bu alanlar içerisinde kırsal alanlar önemli bir yer kaplamaktadır. Kırsal alanların doğal ve kültürel özellikler bakımından özgün bir karaktere sahip olması kırsal alanlar ile birlikte kırsal mimariyi de oluşturmaktadır.Kırsal mimari, kırsal alan özelliklerinin göz önünde bulundurularak o bölge ihtiyaçlarına göre oluştuğu mimari olup ayrıca orada yaşayan halkın gereksinimlerini, yaşam kültürünü ve doğanın özelliklerini yansıtmıştır. Kırsal mimaride kullanılan malzeme ise doğanın ve yörenin oluşturduğu doğal malzemelerdir. Bu yerleşimlerdeki özgün ve geleneksel dokunun toplumsal ve doğal şartlar nedeni ile bozulmalara uğradığı görülmektedir. Bozulmaların sebepleri olarak bilgi eksikliği, ekonomik ve sosyal yetersizlik, doğal kaynakların bilinçsiz tüketilmesi ve alt yapı eksikliği gibi nedenler olduğu söylenebilir. Bitlis ili Hizan ilçesine bağlı Uzuntaş Köyü topoğrafyaya özgün bir şekilde yerleşmiş, kendi kimliğini oluşturmuş, ihtiyaçlarına cevap verecek şekilde yapıları barındıran, kırsal mimari niteliği taşıyan bir köy olmaktadır. Uzuntaş'ın daha önceden herhangi bir tez çalışmasında yer almaması çalışma alanı olarak seçilmesinde etkili olmuştur.Çalışma altı ana bölümden oluşmaktadır.Birinci bölümde; Araştırmanın amacı, kapsamı ve araştırmanın yöntemi anlatılmıştır.İkinci bölümde; Uzuntaş Köyü ve çevresinin yerleşim dokusu anlatılmış olup bu doku içerisinde şehir merkezi olan Bitlis ili ve ilçe merkezi olan Hizan da coğrafi konum ve tarihçe başlıkları altında ele alınmıştır. Fiziksel özellikler, demografik yapı ve ekonomik yapı başlıkları da bu bölüm içerisinde yer almaktadır. Üçüncü bölümde; Uzuntaş Köyü'nün geleneksel yerleşim dokusunun nitelikleri ve yerleşim dokusunun oluşmasında bir bütünlük sağlayan öğeler anlatılmıştır.Dördüncü bölümde; Geleneksel yerleşim dokusunun içerisinde yer alan geleneksel konut mimarisi kapsamlı olarak ele alınmıştır. Bu bölümde ada parsel konut ilişkisi, plan özellikleri ve tipleri, cephe özellikleri, strüktür ve son olarak köy içerisinde misafirhane ve kafeterya olarak önerilen 2 yapının rölöveleri bu bölümde yer almıştır. Beşinci bölümde; Uzuntaş Köyü kırsal mimari dokusunun korunması ile ilgili, sorunlar araştırılmıştır. Bu kapsamda, yasal yönetsel sorunlar, sosyokültürel ve ekonomik nedenler, çevre sorunları, yapı ölçeğindeki sorunlar ve teknik uygulama sorunları incelenmiştir.Altıncı bölümde; Uzuntaş Köyü kırsal mimari dokusunun korunması ile ilgili, öneriler araştırılmıştır. Bu bölümde beşinci bölümde yer alan sorunlara çözüm önerileri aranmış olup ayrıca misafirhane ve kafeterya olarak önerilen yapıların restorasyon projeleri yapı ölçeğinde koruma önerileri başlığı altında bulunmaktadır.

Our country has rich living spaces due to its geography. Rural areas occupy an important place among these areas. The fact that rural areas have a unique character in terms of natural and cultural characteristics creates rural architecture together with rural areas.Rural architecture is the architecture that was formed according to the needs of that region by considering the characteristics of the rural area, and also reflected the needs of the people living there, the culture of life and the characteristics of nature. The materials used in rural architecture are natural materials created by nature and the region.It is seen that the original and traditional texture in these settlements has been deteriorated due to social and natural conditions. It can be said that the causes of deterioration are lack of information, economic and social inadequacy, unconscious consumption of natural resources and lack of infrastructure.Uzuntaş Village, which is connected to the Hizan district of Bitlis province, is a village with a rural architectural character, which is located in the topography in a unique way, has formed its own identity, and has structures to meet its needs. The fact that Uzuntaş did not take part in any thesis work before was effective in choosing it as a field of study.The study consists of six main parts.In the first part; The purpose, scope and method of the research are explained.In the second part; The settlement pattern of Uzuntaş Village and its surroundings has been explained, and the city of Bitlis, which is the city center, and Hizan, which is the district center, are discussed under the headings of geographical location and history. Physical characteristics, demographic structure and economic structure are also included in this section.In the third part; The characteristics of the traditional settlement texture of Uzuntaş Village and the elements that provide integrity in the formation of the settlement texture are explained.In the fourth chapter; The traditional residential architecture, which is located in the traditional settlement pattern, has been comprehensively discussed. In this section, the relationship between the island parcel and the housing, the plan features and types, the facade features, the structure, and finally the surveys of the 2 buildings proposed as a guest house and cafeteria in the village are included in this section.In the fifth section; The problems related to the preservation of the rural architectural texture of Uzuntaş Village have been investigated. In this context, legal administrative problems, sociocultural and economic reasons, environmental problems, problems at the building scale and technical implementation problems were examined.In the sixth section; Suggestions regarding the preservation of the rural architectural texture of Uzuntaş Village have been researched. In this section, solutions to the problems in the fifth section have been sought, and the restoration projects of the buildings proposed as guesthouses and cafeterias are under the title of protection proposals at the building scale.