Cumhuriyet Dönemi modern endüstri yerleşkeleri ve lojman yapıları tipoloji çalışması

Abstract

Endüstri devriminin sonucu olarak ortaya çıkan konut sorunu, insanlık için önemli bir sorundur. Fabrikalara çalışmaya gelen işçiler, yoğun nüfus oluşturmuş ve sanayi gelişimi görüldüğü konut alanları yetersiz gelmeye başlamıştır. Kentlerde bir çözüm yolu olarak işletmeler, kendi çalışanları için ütopyalar, fikirler, sistemler geliştirilmiştir. Kurulan işletmelerin kendi çalışanları için konut ve sosyal mekanlar inşa etmiştir. Lojman adı verilen bu konutlar sanayi çalışanlarına konforlu, hijyenik yaşam koşulları sunmuştur. Çalışmanın ilk bölümlerinde konut sorununa farklı ülkelerde getirilen çözümler ile ütopik yaklaşımlardan bahsedilmiştir. Endüstri devriminin etkilerinin en çok hissedildiği ve lojman çözümlerinin geliştirildiği İngiltere, Amerika, Fransa ve Almanya'daki örnekler incelenmiştir.Ülkemizde cumhuriyetin ilanı ile endüstri devrimi etkileri hissedilmeye başlanmıştır. Modernleşmenin gereği olarak görülen fabrikalar, lojmanları, sosyal alanları, spor alanları ile yerleşke şeklinde kurulmuştur. Toplumsal bellekte önemli bir yere sahip olan ve dönemin simgesi haline gelmiş bu yerleşkeler tez kapsamında incelenmiştir. Lojman planları, vaziyet planı, yerleşim ve işlev ilişkisi, lojman yaşantısı ve aidiyet hissi seçilen Erken Cumhuriyet Dönemi örnekleri üzerinden irdelenmiştir. Benzerlikleri, farklılıkları plan tipolojileri yardımıyla değerlendirilmiştir. O dönem yapılarını, hedeflerini, mimari tavrı anlamak açısından karşılaştırılmalı bir çalışma yapılmıştır. Lojman yapılarının çizimleri düzenlenerek katalog oluşturulmuştur. Son bölümde elde edilen veriler ile ilk olarak ülkemizde incelenen lojmanlar, yurtdışı lojman örnekleriyle ardından beyaz yaka, mavi yaka çalışan lojmanları birbiriyle kıyaslanmıştır. Kıyaslamalar sonucu ortaya çıkan olumlu özellikler değerlendirilmiştir.

The housing problem that emerged as a result of the industrial revolution is an important problem for humanity. Workers who come to work in factories have created a dense population and the housing areas where industrial development is seen have started to be inadequate. As a solution in cities, utopias, ideas and systems have been developed for businesses and their own employees. Established businesses built residences and social spaces for their own employees. These residences called lodging, offered hygienic living conditions to industrial workers. In the first parts of the study, solutions and utopian approaches to the housing problem in different countries are mentioned. Examples in England, America, France and Germany where the effects of the industrial revolution were felt most and housing solutions were developed, were examined.With the declaration of the republic in our country, the effects of the industrial revolution started to be felt. Factories, which are seen as the necessity of modernization, were established in a complex with their lodgings, social areas and sports fields. These complexes, which have an important place in social memory and have become the symbol of the period, have been examined. Lodging plans, site plan, settlement and function relationship, life in lodging and sense of belonging are examined on selected Early Republican period examples. Similarities and differences were evaluated with plan typologies. A comparative study was carried out to understand the structures, goals and architectural attitude of that period.The catalogue was created by organizing the drawings of the housing structures. With the data obtained in the last section, firstly, the study houses in our country, residence examples abroad and then white- collar and blue- collar employees were compared with each other. The positive characteristics that emerged as a result of the comparisons were evaluated.