Kırsal alanda yaşayan kadın ve erkeklerin kolorektal kanser taramasına yönelik sağlık inançları ve etkileyen faktörler

Abstract

Araştırma kırsal alanda yaşayan kadın ve erkeklerin kolorektal kanser taramasına yönelik sağlık inançları ve etkileyen faktörlerin belirlenmesi amacıyla tanımlayıcı ve ilişki arayıcı türde yapılmıştır. Araştırmanın örneklemini Nevşehir ili Derinkuyu ilçe merkezinde yaşayan 50-70 yaş arasında olan, araştırmayı kabul eden 451 kişi oluşturmuştur. Araştırmada veriler Kişisel Bilgi Formu, Kolorektal Kanser Sağlık İnanç Modeli Ölçeği ve Harvard Kanser Risk İndeksi kullanılarak toplanmış, IBM SPSS Statistics 23 paket programında analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesiBağımsız Örneklem T Testi, Tek Yönlü Varyans Analizi (ANOVA),Tukey çoklu karşılaştırma testi, Ki Kare Fisher's Exact Testleri ve İki Durumlu Lojistik Regresyon Modeli kullanılmıştır. Katılımcıların Sağlık İnanç modeli alt boyut ölçek puan ortalaması; Güven Yarar Algısı 43.88±6.28 (22.00-55.00), Duyarlılık Algısı 14.16±5.32 (6.00-30.00), Engel Algısı 17.16±4.77 (6.00-30.00) ve Sağlık Motivasyon algısı 16.07±2.75 (10.00-25.00)olarak saptanmıştır. Araştırmada erkek katılımcıların kolorektal Kanser taramalarına katılım oranları anlamlı derecede daha fazla bulunmuştur (p<0.05). Katılımcıların duyarlılık algısı orta ve düşük düzeyde olup, kolorektal kanser taraması yaptıran kişilerin güven yarar algısı, duyarlılık algısı, ciddiyet algısı, sağlık motivasyon algısıpuan ortalamaları daha yüksek, engel algısı puan ortalaması daha düşük bulunmuştur(p<0.05). Kanser ortalama riskin üzerinde olan katılımcıların engel algısı anlamlı derecede daha fazla, sağlık motivasyon algısı anlamlı derecede daha az bulunmuştur. Bu nedenle sağlık profesyonelleri ile kanserde erken tanı ve taramalara ilişkin eğitimlerin, farkındalıkların artırılması önerilmektedir.Anahtar Kelimeler: Kolorektal Kanser, Sağlık İnanç Modeli, Yaşam Tarzı DeğişiklikleriTez Danışmanı: Dr.Öğretim Üyesi Ayşegül ÖZCAN

The research was conducted in a descriptive and relationship-seeking type in order to determine the health beliefs of women and men living in rural areas towards colorectal cancer screening and the factors affecting it. The sample of the study consisted of 451 people aged between 50-70 years living in Derinkuyu town center of Nevşehir province and accepted the research. In the study, data were collected using Personal Information Form, Colorectal Cancer Health Belief Model Scale and Harvard Cancer Risk Index, and analyzed in IBM SPSS Statistics 23 package program. Independent Sample T-Test, One-Way Analysis of Variance (ANOVA), Tukey multiple comparison test, Chi-Square Fisher's Exact Tests and Two-state Logistic Regression Model were used to evaluate the data.Participants' Health Belief Model sub-dimension scale mean score; Perception of Confidence Benefit 43.88±6.28 (22.00-55.00), Perception of Sensitivity 14.16±5.32 (6.00-30.00), Perception of Obstacles 17.16±4.77 (6.00-30.00), and Perception of Health Motivation 16.07±2.75 (10.00-25.00). In the study, participation rates of male participants in colorectal cancer screening were found to be significantly higher (p<0.05). The sensitivity perception of the participants was medium and low, and the mean score of trust, benefit perception, sensitivity perception, seriousness perception, health motivation perception of people who had colorectal cancer screening was found to be higher, and the mean of obstacle perception was lower (p<0.05). It was found that the perception of disability was significantly higher and the perception of health motivation was significantly lower in the participants who were above the average risk of cancer. For this reason, it is recommended to increase education and awareness on early diagnosis and screening in cancer with health professionals.Keywords: Colorectal Cancer, Health Belief Model, Lifestyle ChangesThesis Advisor: Dr. Ayşegül ÖZCAN