Kanser hastalığı tanısı olan bireylerin hastalık algısı ve depresyon düzeylerine etki eden psikolojik faktörler: ACT modeli incelemesi

Abstract

Bu çalışmanın amacı; Kanser hastalığı olan bireylerin hastalık algısı ve depresyon düzeylerine etki eden faktörlerin, Act modeli kapsamında ne düzeyde etkilendiği incelenmektedir. Araştırma nicel yöntemle tasarlanmış, 92 kanser tanısı olan birey ile görüşülmüştür. Araştırmanın katılımcılarını Gümüşhane ilinde yaşayan ve kanser tanısı olan 18 yaşından büyük bireylerden oluşturmaktadır. Verilerin toplanması için anket formları ve ölçekler kullanılmıştır. Başta sosyo-demografik form olmak üzere, Hastalıl Algısı Ölçeği, Beck Depresyon Ölçeği, Yetişkinler İçin Psikolojik Dayanıklılık Ölçeği, Motivasyonel Kararlılık Ölçeği, Çok boyutlu algılanan sosyal destek ölçeği, koşulsuz kendini kabul ölçeği, Bilinçli Farkındalık Ölçeğinden yararlanılmıştır. Araştırma sonucunda elde edilen bulgulara göre; katılımcıların depresyon puanlarına ilişkin varyansa katkıları bakımından iki değişkenin önemli yordayıcılar olduğu görülmektedir. Analize birinci aşamada depresyon değişkeninde %28.6 ile en fazla varyansı açıklayan bilinçli farkındalık değişkeni girmiştir (β =- .542, t =- 6.114, p < .001). Katılımcıların bilinçli farkındalık düzeyleri ile depresyon arasında negatif ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Analize ikinci aşamada modele motivasyonel kararlılık dâhil olmuştur. Motivasyonel Kararlılık (β =- .302, t =- 3.385, p < .001) varyansın %7.4'ünü açıklamış ve böylelikle bu iki değişken varyansın %36'sını açıklamıştır. Katılımcıların motivasyonel kararlılık düzeyleri ile depresyon düzeyleri arasında negatif bir ilişki olduğu gözlemlenmiştir. Katılımcıların hasatlık algısı puanlarına ilişkin varyansa katkıları bakımından bir değişkenin önemli yordayıcı olduğu görülmektedir. Analize ilk ve tek aşamasında hastalık algısı değişkeninde %7 ile en fazla varyansı açıklayan bilinçli farkındalık değişkeni girmiştir (β =-.283, t =- 2.798, p < .001). Katılımcıların bilinçli farkındalık düzeyleri ile hastalığı algılama düzeyleri arasında negatif ilişki gözlemlenmiştir. Sonuçlar ilgili alanyazına göre tartışılmış ve gelecekte yapılabilecek çalışmalar önerilmiştir.Anahtar sözcükler: Hastalık, Kanser, Hastalık Algısı, Depresyon, Act Modeli.

The aim of this study is to investigate the factors affecting the disease perception and depression level of individuals diagnosed with cancer within the framework of Act model. The research was conducted with quantitative method and 92 cancer diagnosed individuals were interviewed. Participants of the study are individuals over the age of 18 who live in Gümüşhane and are diagnosed with cancer. Questionnaire forms and scales were used to collect data. Disease perception scale, Beck depression scale, psychological resilience scale for adults, motivational determination scale, multi-dimensional perceived social support scale, unconditional self-acceptance scale, and conscious awareness scale and especially socio-demographic form were utilized in the current study. According to the data obtained in the current research, it is seen that two variables are important predictors of the participants' contribution to the variance related to their depression scores. In the first step of the analysis, the conscious awareness variable that explained the most variance with 28.6% of the depression variable came into the picture (β =- .542, t =- 6.114, p < .001). It was observed that there was a negative relationship between participants' conscious awareness levels and depression. In the second stage of the analysis, motivational determination was included in the model. Motivational Stability (β = - .302, t = - 3.385, p <.001) explained 7.4% of the variance, thereby these two variables explaining 36% of the variance. It was observed that there was a negative relationship between participants' motivational determination levels and depression levels. It is seen that a variable is an important predictor of the participants' contribution to the variance related to disease perception scores. The consciousness variable, which explains the highest variance with 7% of the perception of the disease in the first and only stage of the variable, was included in the analysis (β = -. 283, t = - 2.798, p <.001). A negative relationship was observed between the conscious awareness levels of the participants and their perception of the disease. The results are discussed according to the related literature and future studies are proposed.Keywords: Disease, Cancer, Disease Perception, Depression, Act Model.