Mimarlık ve karanlık

Abstract

Görme ve gözlem gözün en önemli eylemidir. Görünebilirlik gerçeklik algısını yöneterek duygulara komuta eder. Karanlık mekân bu eylemleri pasifize ettiği için insanlar tarafından sıklıkla korkutucu olarak kimliklendirilmiştir. Bu nedenle, geçmişten günümüze korku, inançlarla ilgili endişeler, kötü ruh hali karanlıkla sembolize edilmiştir. İnsanların karanlığa karşıt bu tutumu, bireyi ve bireyin bilinmezini incelemeyi gerektirmiştir. Bu nedenle bu tez karanlık mekânı öze odaklanan fenomenoloji ile açıklamayı amaçlar. İnsanların karanlık mekânı kimliklendirmelerindeki temel alır. Çünkü duyguyu forma dönüştüren mimarlık ile duyguyu dile dönüştüren psikanalizin benzer yaklaşımları vardır. Psikanaliz üzerinden değerlendirme yaparken Carl Gustav Jung'un bilinçaltı kuramı ile arketiplerini ve Sigmund Freud'un bilinçdışı, üçlü kuramı (id-ego-süperego) ile tekinsizlik kavramlarını esas alır. Bu yüzden bu çalışma özne-mekân ilişkisinde temellenir. Öznenin bilinçaltı/bilinçdışında kimliklendirdiği karanlık mekânın gözlemlenemeyen gerçekliği kişide tedirginlik, huzursuzluk, yabancılaşma hissi uyandırır. Bu duygudurumları Sigmund Freud'un tekinsizlik kavramına karşılık gelir. Bu nedenle tezin ele aldığı örnekler, aidiyet duygusunu önemseyen, insanoğlunun yabancılaşma yaşadığı karanlık mekânları ele alır. Oldukça tanıdık olunan yerleşik mekânlar (ev, yeraltı) ile kolektif bellekte yer eden hafıza mekânlarının (anıtsal yapılar, dini yapılar, hapishaneler) karanlığını ve tekinsizliğini inceler. Tekinsizliğin içindeki şok anı ve dilsiz kalma durumu ile oluşan yabancılaşmanın büyüleyici olması, Edmund Burke tarafından `yüce` olarak tanımlanır. Karanlık mekânın tekinsizliği ve tekinsizliğin yarattığı yüce, mekânsal örneklerin araştırma konusudur. Kavramsal ve mekânsal araştırmalar sonucunda elde edilen bulgular gerçekliğin bastırılmadan gözlenebildiği, duyguların maskelenmeden dışavurulduğu mekânlar üzerinden tartışılır. Mekânsal bulgular gözlemsel mekânlardaki (sinema ve tiyatro gibi) ve imgesel mekânlardaki (edebi mekân gibi) karanlığın tartışılması ile güçlenir. Duyguların dışavurulduğu mekânlar üzerinden yapılan bu tartışma karanlığın ve karanlık mekânın benliğin bölüşümü yolu ile bilinçaltına nasıl hükmettiğinin analizidir

Seeing and observing are the most important activities of the eye. Visibility commands emotions by managing the perception of reality. Because the dark space pacifies these actions, it is often described as frightening. Therefore, from the past to the present, fear, worries about beliefs, bad mood are symbolized by darkness. This attitude of people against dark necessitated examining the individual and the unknown. For this reason, this thesis aims to explain dark space with phenomenology that focuses on the essence. It questions the subconscious/unconscious in people's identification of dark space. In this sense, it is based on psychoanalysis, which is a method of analysis of thepsyche. Because architecture, which transforms emotion into form, and psychoanalysis, which transforms emotion into language, have similar approaches. While evaluating through psychoanalysis, this study is grounded on Carl Gustav Jung's theory of the unconscious and its archetypes, and Sigmund Freud's unconscious, triple theory (id-egosuperego) and the uncanny. Therefore, this study is based on the subject-space relationship. The unobservable reality of the dark space, which the subject identifies in the subconscious/unconscious, arises a feeling of uneasiness, restlessness and alienation. These moods correspond to Sigmund Freud's concept of the uncanny. For this reason, the examples that this thesis deals with are about the places where human beings, who care about belonging, experience alienation. It examines the darkness and uncannyness of well-known inhabited spaces (house, underground) and places of memory (monumental structures, religious buildings, prisons) that are embedded in the collective memory. The moment of shock in the uncanny and the enchantment of the alienation caused by the state of being dumb is described as `sublime` by Edmund Burke. It is the subject of research on the uncanny of the dark space and the sublime, spatial examples created by the uncanny. The findings obtained as a result of conceptual and spatial research are discussed through spaces where reality can be observed without suppression and emotions are expressed without masking. Spatial findings are strengthened by discussing darkness in observational spaces (such as cinema and theater) and imaginary spaces (such as literary space). This discussion over spaces where emotions are expressed is the analysis of how darkness and dark space dominate the subconscious through the division of the self.