16.-17. yüzyıl tebriz halıları

Abstract

XVI-XVII. yüzyılda Safavi dönemi, Tebriz halı sanatında zirve dönem olarak kabul edilmiştir.Zengin kompozisyonları ve desenleri ile dikkat çeken Şah Abbas döneminde halı sanatı ileriseviyeye ulaşmış, insanların yaşamlarında ve ekonomisinde oldukça etkili olmuştur. Halılarınbüyük çoğunluğunu bitkisel formlar oluşturmuş bununla beraber kompozisyonlarda av sahneli,portre konulu, ağaçlı gibi birçok kompozisyonlarda yer almıştır.Halı sanatının yanısıra minyatür, tezhip, hat gibi kitap sanatlarında da ileri bir düzeye ulaşılmış,sanata ve sanatçılara verilen değerin sonucu olarak tasarımlar çok detaylı ve gösterişli haledönüşmüştür. En çok İpek halıların yer aldığı Tebriz halıları adeta tablo niteliği taşımaktadır.Safavilerin sanat anlayışı zengin tasarımları ile diğer ülkeleride etkilemiştir. Osmanlı PadişahıYavuz Sultan Selim İran seferi dönüşünde, 1514'te Tebriz'den beraberinde birçok sanatçıgetirmiştir. Bazı sanatçılar kendi yarattıkları üslupları ile Osmanlı Saray nakkaşhanelerindebaşnakkaşlık görevine kadar yükseltilmiştir. XVI. yüzyıl halılarında madalyonlu, köşe-göbekformu, saz yolu üslübu dönemin ortaya çıkmış en nadide tasarımlarını meydana getirmiştir.Kitap sanatlarından halıya geçtiği düşünülen madalyon formu Tebriz halılarında dauygulanmış, saray halılarında yeni ve zengin kompozisyonların ortaya çıkmasına yol açmıştır.Türk halılarında madalyon ikinci derecede bir motif olarak kullanılmış, esas şemada sonsuzlukprensibi hakim olmuştur. Halı sanatındaki zengin kompozisyonlar XVI. yüzyıldan başlayarakdevam etmiş, XVIII. yüzyıla kadar sürekliliğini korumuştur.Anahtar Kelimer: Safavi, Halı, Tebriz, Motif, Osmanlı

The Safavid Period in the 16th-17th centuries was accepted as the golden age in Tabriz CarpetArt. The art of carpet reached an advanced level during the reign of Shah Abbas, which attractedattention with its rich compositions and patterns, and it became much efficacious in people'slives and their economy. The majority of the carpets were formed by herbal forms, and inaddition to this, many compositions such as hunting scenes, portraits, and trees were includedin the compositions.In addition to carpet art, an advanced level has been reached in miniature, ornamentation, andalso in book arts such as calligraphy, and designs have turned into very detailed and ostentatiousas a result of the value given to art and artists. Tabriz carpets, which are mostly silk carpets, arealmost like an artistic painting. The Safavids' understanding of art also influenced othercountries with their rich and glamorous designs. The Ottoman sultan, Yavuz Sultan Selim,brought many artists from Tabriz with him in 1514 on his return from the Iran expedition. Someartists, thanks to creating their unique style, were promoted to head-nakkash1in the OttomanPalace's nakkash-house 2. In the 16th century carpets, the medallion form, corner-hub form, andreed path style created the most precious designs of the period.The medallion form, which is thought to have passed from book arts to carpet art, was alsoapplied to Tabriz carpets and provided the emergence of new and rich compositions in palacecarpets. The medallion form was used as a secondary pattern in Turkish carpets and theprinciple of infinity prevailed in the basic schemes of the carpets. The rich and glamorouscompositions in carpet art continued from the 16th century and managed to maintain theircontinuity until the 18th century.Keyword: Safavid, Carpet, Tebriz, Motif, Osmanlı