Topluluk dillerinin kaybolması ve iletişim: Kırmancca (Zazaca) örneği

Abstract

Dünyadaki dilsel çeşitlilik gün geçtikçe azalmaktadır. Dillerin iletişim, kültür,kimlik ve bellek ile olan sıkı ilişkisi, daha büyük bir kayıp ile karşı karşıya olduğumuzugöstermektedir. Evrensel bir sorun olan dil kayıpları, doğal afetler, savaşlar,soykırımlar, göç ve devletlerin dil politikaları sonucu gerçekleşmektedir. Dünya kültürhazinesinin bir parçası olarak kabul edilen dilsel çeşitliliğin korunması için hareketegeçen kuruluşlardan biri olan UNESCO, Türkiye'de konuşulan 18 dili, tehlike altındakidiller kategorisine almıştır. Bu dillerden biri de Kırmanccadır.Bu araştırma, Kırmancca ana dilli nüfusun en yoğun olduğu kentlerden biri olanTunceli merkez Mamekiye'deki kaybolma düzeyine odaklanarak Kırmanccanın nerede,kiminle, ne sıklıkta ve hangi düzeyde konuşulduğunu, farklı kuşakları karşılaştırarakanlama girişimidir. Bu kapsamda 15-75 yaş aralığındaki farklı cinsiyetlerden, farklısosyo-ekonomik çevrelerden ve farklı eğitim düzeyine sahip olan 402 kişiye, yüz yüzemülakat şeklinde bir dil kullanım anketi uygulanmıştır. Anketten sağlanan veriler yaşgruplarına göre karşılaştırılmış ve Kırmanccanın birinci kuşak ile üçüncü kuşakarasındaki dilsel iletişimi ortadan kaldıracak düzeyde hızla kaybolmakta olduğusaptanmıştır.Anahtar kelimeler: Kırmancca, Zazaca, tehlikedeki diller, dil ölümü, Dersim,Tunceli

Linguistic diversity in the world is decreasing day by day. The close relationshipof languages with communication, culture, identity and memory shows that we arefacing a greater loss. Language losses, a universal problem, occur as a result of naturaldisasters, wars, genocides, immigration and language policies of states. UNESCO, oneof the institutions to act to protect the linguistic diversity which is seen as a part of thecultural treasures of the world, categorized 18 languages spoken in Turkey asendangered languages. One of these languages is Kırmanc.This study is a comparison of different generations to comprehend where, withwhom, how often and in which level Kirmanc is spoken, by focusing on the level ofdisappearance in Central Tunceli (Mamekîye), one of the cities with the highestpopulation of Kırmanc language speakers. In this context, a language utilizationquestionnaire was conducted in the form of a face-to-face interview with 402 people ofdifferent ages, different socio-economic environments and different educational levels,aged between 15-75. The data obtained from the questionnaire were comparedaccording to age groups, and it was determined that Kırmanc language is rapidlydisappearing in a way that the linguistic communication between the first generationand the third generation is eliminated.Keywords: Kırmancki, Zazaki, endangered languages, language death, Dersim,Tunceli