Çuvaş Türkçesinde söyleme fiilleri

Abstract

Bu tez Çuvaş Türkçesinin söyleme fiillerini semantik ve pragmatik açılardan incelemeyi amaçlamaktadır. Bilindiği üzere, Proto-Türkçe /-z-, -z/ ile /-r-, -r/ ve /-ş-, -ş/ ile /-l-, -l/ fonemleri temelinde Proto-Ogur ve Proto-Oguz olarak iki dala ayrılmaktadır. Bu dallanmada Ogur dalının günümüzdeki tek temsilcisi Çuvaş Türkçesinin Türk lehçeleri içinde büyük bir önemi vardır. Tezin birinci bölümünde söyleme fiillerinin birbirlerinden ayrılan yönlerini belirlemek için seçilen Fillmore'un Çerçeve Semantiği yaklaşımı genel hatlarıyla sunulmuştur. Ardından, söyleme eylemlerinin yarattığı iletişim ortamının çözümlenmesi gerektiğinden pragmatik konular üzerinde durulmuştur.Tezin ikinci bölümünde Oguz dalının en erken ve özgün yazılı metinlerinde geçen söyleme fiilleri incelenmiştir. Buna ek olarak tarihsel ve modern Türk lehçelerindeki dağılımıyla söyleme fiilleri verilmiştir. Daha sonra bütünceden elde edilen tanıklıklardaki söyleme fiillerinin semantik ve pragmatik bir incelemesi yapılmış, aynı çerçeve içerisinde yer alan fiillerin ayrımları vurgulanmaya çalışılmıştır.Tezin üçüncü ve ana bölümünde Çuvaş Türkçesinin söyleme fiillerinin, seçilen bütüncedeki örnekler aracılığıyla Fillmore'un Çerçeve Semantiği anlayışına bağlı olarak söyleme fiillerinin semantik-sözdizimsel bir incelemesi yapılmıştır. Son olarak Çuvaş Türkçesinde söyleme fiillerinin oluşturmuş olduğu iletişim ortamı da pragmatik açıdan incelenmiş ve bu inceleme neticesinde elde edilen bulgular tartışılmıştır.

This thesis aims to investigate the verbs of speaking in Chuvash Turkish from semantic and pragmatic viewpoints. As it is widely known in the relevant literature, Proto-Turkish is divided into two branches: Proto-Ogur and Proto-Oguz, based on the distinction of the phonemes /-z-, -z/ with / -r-, -r/, and / -s-, -s/ with / -l-, -l/. In this branching, the only remaining representative of the Ogur branch is Chuvash Turkish, which plays a significant role among Turkish dialects.In the first part of the thesis, Fillmore's approach to Frame Semantics, chosen to determine the divergent aspects of verbs of speaking, is presented in a general manner. Then, we focused on pragmatic issues since communication environment shaped by the verbs of speaking are to be analyzed.In the second part, the verbs of speaking in the earliest and original written texts of the Oguz branch are examined to make a comparison. In addition, these verbs of speaking are presented in terms of their distributions within the historical and modern Turkish dialects. Later, a semantic and pragmatic analysis of the verbs of speaking with the examples obtained from the corpus are analyzed, and any differences of the verbs of speaking situated in the same framework are aimed to be exemplified.In the third and main part of the thesis, a semantic-syntactic analysis of the verbs of speaking in Chuvash Turkish is carried out according to Fillmore's model of Frame Semantics among the examples taken from the selected corpus. Consequently, the communication environment shaped by the verbs of speaking in Chuvash Turkish is also investigated from a pragmatic point of view, and the obtained results are explicated.