Ulûmu'l-Kurʻân literatüründe Mekkî-Medenî ile ilgili ihtilaflar ve tefsire yansıması

Abstract

Kur'ân-ı Kerîm, anlaşılması ve yaşanması için gönderilen ilâhî bir kitaptır. Bu kutsal kitabın açıklanması ve yorumlanması maksadıyla tarihi süreçte geliştirilen ilme tefsîr, tefsirin yardımcı birimlerine ise topluca ulûmu'l-Kur'ân adı verilmiştir. Ulûmu'l-Kur'ânı oluşturan alt dallardan biri de Mekkî-Medenî bilgisidir. Bu ilim, sûrelerin veya âyetlerin indiği dönemle uyumlu ve uygun bir şekilde tefsir edilmesine destek sağlayan nüzûl yer, zaman ve sebeplerine dair bilgileri derlemeyi ve tasnif etmeyi amaçlamaktadır. Diğer ulûmu'l-Kur'ân alt dallarında olduğu gibi tefsir ve ulûmu'l-Kur'ân eserlerinde Mekkî-Medenî ile ilgili, rivayetlerin yanında oldukça fazla bilgi ve değerlendirme dercedilmiştir. Ancak Mekkî-Medenî'yle ilgili çelişkili bilgiler, kavram karmaşası ve bazı âyetlerin nüzûlünün gerçek iniş sebebi olmayan rivâyetlerle ilişkilendirilmesi birtakım ihtilaflara yol açmıştır. Bu bağlamda Mekkî-Medenî sûrelerin tanım, tasnif ve tertibindeki anlaşmazlığın yanı sıra istisnâ âyet ve mükerrer nüzûl iddiaları zikredilebilir. Giriş ve üç bölümden oluşan çalışmanın giriş kısmında araştırmanın konusu, kapsamı, problem ve amacı ile yöntem ve kaynakları zikredilmiştir. İlk bölümde kavramsal çerçeveyi çizebilmek amacıyla Mekkî-Medenî'ye dair bazı terimler ve ilkeler tetkik edilmiştir. İkinci bölümde Mekkî-Medenî sûrelerin karakteristikleri irdelenmiş, Mekkîliği-Medenîliği ihtilaflı sûreler tahlil edilerek her biri hakkında karara varılmaya çalışılmıştır. Üçüncü bölümde ise Mekkî-Medenî sûrelerde müstesnâ görülen âyetler istisnâ gerekçelerine göre kategorize edilmiş, bu konudaki uyuşmazlıklar tefsire yansıması dikkate alınarak incelenmiş ve âyetlerin kendi dönemine muvafık okuyuşları ortaya konmaya çalışılmıştır. Analitik ve eleştirel bir yöntemin takip edildiği araştırma ile Mekkî-Medenî hakkındaki sahih-hatalı, kesin-muhtemel bilgilerin ayıklanması, bu konudaki çelişkilerin olabildiği nispette giderilmesi amaçlanmıştır.

The Qurʾān is a divine book sent to be understood and lived. The science developed in the historical process for the purpose of explaining and interpreting this holy book is called tafsir, and the auxiliary units of tafsir are collectively called ʿulūm al-Qurʾān. One of the sub-branches that make up ʿulūm al-Qurʾān is Meccan-Medinan knowledge. This science aims to compile and classify the information about the place, time and causes of the revelation that support the interpretation of the surahs or verses in accordance with the period in which they were revealed. As in the other sub-branches of ʿulūm al-Qurʾān, a lot of information and evaluations about Meccan-Medinan are included in the works of tafsir and ʿulūm al-Qurʾān, besides the narrations. However, contradictory information about Meccan-Medinan, confusion of concepts and associating the revelation of some verses with the narrations that are not the real reason for revelation have led to some conflicts. In this context, besides the disagreement in the definition, classification and arrangement of the Meccan-Medinan surahs, the claims of excluded verse and repetitive revelation can be mentioned. In the introduction part of the study, which consists of an introduction and three parts, the subject, scope, problem and aim of the research, methods and sources are mentioned. In the first part, some terms and principles about Meccan-Medinan were examined in order to draw the conceptual framework. In the second part, the characteristics of the Meccan-Medinan surahs were examined, and an attempt was made to reach a decision about each of them by analyzing the Meccan-Medinan disputed surahs. In the third part, the verses that are seen as exceptional in the Meccan-Medinan surahs are categorized according to the reasons for exception, the conflicts on this issue are examined by taking into account their reflection on the tafsir, and the readings of the verses that are compatible with their own period have been tried to be revealed. The aim of the research, in which an analytical and critical method is followed, is to sort out the authentic-erroneous, certain-probable information about Meccan-Medinan and to eliminate the contradictions on this subject as much as possible.