Türk Borçlar Kanunu çerçevesinde karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun ifa güçsüzlüğü

Abstract

Türk Borçlar Kanunu'na göre ifa güçsüzlüğü, borçlunun borcunu yerine getirebilmesi için gereken para veya diğer ekonomik araçlardan yoksun olmasıdır. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde taraflar karşı edimi elde edebilmek için borç altına girer. Bu sözleşmelerde edimler arasında değişim ilişkisi vardır. Karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun ifa güçsüzlüğüne düşmesi hâlinde, alacaklının alacağını elde edememesi riski ortaya çıkar. Bu durumdaki alacaklının edimini ifaya zorlanması hakkaniyete aykırıdır. Bu sebeple, Türk Borçlar Kanunu'nun (TBK) 98. maddesine göre borçlunun ifa güçsüzlüğü hâlinde, alacaklı alacağı için güvence gösterilinceye kadar ifadan kaçınabilir. Alacaklı, uygun süre içerisinde istediği güvence sağlanmazsa sözleşmeden dönebilir. Bu çalışmanın konusu, Türk Borçlar Kanunu'ndaki ifa güçsüzlüğüne ilişkin hükümlerdir. Bu çalışmanın birinci bölümünde, TBK m. 98 hükmünün hukuki niteliği ve karşılaştırmalı hukuktaki ifa güçsüzlüğüne ilişkin düzenlemeler ele alınmaktadır. İfa güçsüzlüğünün Türk hukukundaki benzer kavramlardan farkları incelenmektedir. İkinci bölümde, karşılıklı borç yükleyen sözleşmelerde borçlunun ifa güçsüzlüğünü düzenleyen TBK m. 98 hükmü açıklanmaktadır. Üçüncü bölümde, borçlunun ifa güçsüzlüğünün özel borç ilişkileri bakımından sonuçları üzerinde durulmaktadır. Bu kapsamda, kira sözleşmesinde TBK m. 332, tüketim ödüncü sözleşmesinde TBK m. 390, hizmet sözleşmesinde TBK m. 436 ve yayım sözleşmesinde TBK m. 500 hükümleri incelenmektedir.Anahtar Kelimeler: Karşılıklı Borç Yükleyen Sözleşme, İfa Güçsüzlüğü, İfadan Kaçınma, Güvence, Sözleşmeden Dönme

According to Turkish Code of Obligations (TCO) No. 6098, meaning of the insolvency is the debtor's lack of money or other economic means necessary to fulfill his obligations. In bilateral contracts, each party undertakes an obligation in order to obtain the consideration. In these contracts, there is an exchange relationship between the promises to perform. If the debtor has become insolvent in bilateral contracts, there is a risk that the creditor will not be able to obtain the consideration. Under these circumstances, it is unfair to force the creditor to fulfill his obligation. Therefore, according to Article 98 of Turkish Code of Obligations, if the debtor has become insolvent, the creditor can withhold performance until security has been provided. The creditor can withdraw from the contract, if no such security is given within a reasonable time despite the creditor's request. The subject of this study is provisions regarding the insolvency in Turkish Code of Obligations. In this study, firstly, the legal nature of Article 98 of Turkish Code of Obligations and the provisions regarding insolvency of debtor in comparative law are discussed. The differences between insolvency of the debtor and similar concepts in Turkish law are examined. Secondly, Article 98 of TCO regarding insolvency of debtor in bilateral contracts is studied. Finally, the consequences of the debtor's insolvency in some types of contract are discussed. In this context, Article 332 of TCO in the lease, Article 390 of TCO in the loan, Article 436 of TCO in the employment contract and Article 500 of TCO in the publishing contract are examined.Keywords: Bilateral Contract, Insolvency, Withhold Performance, Security, Withdraw from the Contract