Karşı hegemonya mücadelesinde aydınların rolü: Yurt ve Dünya ve Adımlar dergileri örneği

Abstract

40'lı yıllar Türkiye'de sol ideolojinin kısıtlayıcı pek çok koşula rağmen gelişim gösterebildiği bir dönem olması itibariyle düşünce tarihinde önemli bir yer tutar. Bu çalışmada 40'lı yılların entelektüel ve siyasal yaşantısının biçimlenmesine büyük katkılar sunan iki sol dergi incelenmiştir. Yurt ve Dünya ve Adımlar dergilerinin incelendiği bu çalışmanın amacı bu dergilerde yer alan muhalif temaları karşı-hegemonik temalar olarak değerlendirmek ve karşı-hegemonyanın kurulmasında aydınların rolünü incelemektir. Böyle bir analizin yapılabilmesi için kuramsal olarak Gramsci'nin hegemonya ve ilgili kavram seti, yöntem olarak ise Norman Fairclough'un geliştirdiği Eleştirel Söylem Çözümlemesi kullanılmıştır. Çalışmanın ilk bölümünde, söz konusu analizin yapılabilmesi için 40'lı yıllar çok boyutlu bir şekilde tanıtılmıştır. Çalışmamızın ikinci kısmı kuramsal hareket noktalarının kavramsal olarak açıklanmasına ve bu kavramların 40'lı yıllardaki somut karşılıklarının neler olduklarının tespit edilmesine ayrılmıştır. Üçüncü bölümde kullanılan yöntemin aşamaları ve bu aşamaların dergilerin söylemlerine nasıl uygulanacağı detaylıca açıklanmıştır. Son bölümde ise dergilerin tematik olarak okunması sonucu elde edilen temalar, yöntemimizde yer alan üç ayrı aşamaya tabi tutulmuş ve bu temaların neden karşı-hegemonik olarak sınıflandırıldığı sebepleriyle birlikte tartışılmıştır.

1940's in Turkey have had a crucial position in the intellectual history since left ideology was able to develop itself despite encountering many restricting conditions and challenges. In this study two journals that had a great effect on how both intellectual and political life of 40's was structured were analysed. The aim of this study which analysed the journals of Yurt ve Dünya and Adımlar is to assess the themes which had oppositional ideological positions as counter-hegemonic themes and to identify the roles of the intellectuals in building the counter-hegemony. To be able to carry out this analysis, Gramsci's concept of hegemony and related terms set, and Critical Discourse Analysis developed by Norman Fairclough were employed as theoretical and methodological bases successively. In the first section of the study a comprehensive panoramic view of the 40s was presented from various dimensions. The second section of the study was allocated to the explanation of the theoretical bases conceptually and the detection of these concepts in political life of 40s. In the third section the stages of the critical discourse analysis were introduced, and it was explained how these steps were going to be applied to the discourse of the journals. In the last section the themes that were extracted following a thematic reading practice were examined with the help of the stages mentioned above. It was also explicated why these themes were classified as counter-hegemonic themes.