Klasik Arap dilbiliminde ses-mâna ilişkisi ve modern yaklaşımlar

Abstract

Bu çalışmada Arapçada ses-mâna ilişkisinin klasik ve modern dönemdeki durumu ele alınmıştır. Dil araştırmalarında fonetik; morfoloji ve sentaksa nispeten göz ardı edilen bir disiplin olmuştur. Arap dil tarihinde özellikle nahiv ve sarf disiplinleri İslam literatüründe Arapçanın anlamsal merkezleri olarak itibar görmüştür. Ancak dilin en temel yapı taşı sestir ve semantiğin en sağlıklı biçimde kavranması için fonetik yeterli seviyede anlaşılmalıdır. Arap dilinde semantiğin en küçük ve temel yapı taşları olan sesler bu sebeple araştırmaya konu olmuştur. Klasik ve modern dönem kaynaklardan istifade edilen bu çalışmada nitel alan araştırma yöntemi uygulanmıştır. Fonetiğe dair sayısal veriler, ilgili eserler üzerinde yapılan taramalar sonucu elde edilmiştir. Araştırmalar sonucunda klasik ve modern dönem dilcilerinin birbirini doğrulayan ve tamamlayan bir perspektife sahip oldukları gözlemlenmiştir. Aynı şekilde, modern dönem dilbilim araştırmalarında fonetiğe dair yapılan tartışmalardan bir kısmının erken dönem dil araştırmalarında sistematik şekilde incelendiği görülmüştür. Özellikle ilk sîga çerçevesinde ortaya konan teorilere referans niteliğinde pek çok eser ve dilcinin var olduğu anlaşılmıştır. Arap dili özelinde ses-mâna ilişkisinin varlığı ve mahiyeti hakkında da önemli sonuçlara ulaşılmıştır. Ses-mâna hakkındaki iştikak teorileri lafızların ciddi bir türetme mantığına dayandığını göstermiştir. Mevcut tüm bu mekanizmalar dilde rastlantısal veya mantıksal bir zorunluluğun mevcudiyeti sorusunu akıllara getirmiştir. Bu bağlamda ulaşılan verilere göre Arap dilinde ses-mâna ilişkisinin mantıksal bir tasarım içerisinde geliştiği görülmüştür. Sonuç itibariyle araştırma, ses-mâna ilişkisinin morfoloji, leksikoloji ve leksikografi başta olmak üzere, Belâgat, Hermenötik gibi disiplinler içerisinde itibara alınması gerektiğini açıkça ortaya koymuştur.

In this study, the situation of the sound-meaning relationship in Arabic in the classical and modern period had discussed. In language studies, the field of phonetics has received less attention than the fields of morphology and syntax. In the history of the Arabic language, the disciplines of nahiv and saraf have been respected as the semantic centers of Arabic in the Islamic literature. However, the most basic building block of language is sound, and phonetics must be understood at an adequate level in order to comprehend semantics in the most healthy way. For this reason, sounds, which are the smallest and basic building blocks of semantics in the Arabic language, have been the subject of research. In this study, which benefited from classical and modern sources, qualitative field research method was applied. Numerical data on phonetics were obtained as a result of the scans made on the related works. As a result of the researches, it has been observed that the linguists of the classical and modern period have a perspective that confirms and complements each other. Likewise, it has been seen that some of the discussions on phonetics in modern linguistics studies were systematically examined in early language studies. It has been understood that there are many works and linguists that are references to the theories put forward especially within the framework of the first-root (origin of root). Important conclusions have also been reached about the existence and nature of the sound-meaning relationship in the Arabic language. Derivation theories about sound-meaning have shown that the words are based on a serious derivational logic. All these existing mechanisms have raised the question of whether there is a coincidental or logical necessity in language. According to the data obtained in this context, it has been seen that the sound-meaning relationship in the Arabic language has developed in a logical design. As a result, the research has clearly revealed that the sound-meaning relationship should be taken into account in disciplines such as rhetoric and hermeneutics, especially morphology, lexicology and lexicography.