Hâricîlerle ilişkilendirilen rivayetlerin incelenmesi

Abstract

Rivayet külliyatımızın en nazik, aynı zamanda nâdânın elinde, en acımasız bir hâle dönüştüğüne şahit olunan kısmı, şüphesiz fiten ve melâhim başlığı altında ele alınan rivayetlerdir. Hz. Peygamber'in, kendisinden sonra vuku bulacağını haber verdiği rivayet edilen, fitne ve fırkalar hakkındaki bu haberler, asırlar boyunca sadece Müslüman ilim dünyasının ilgisini çekmekle kalmamış, Batı dünyasında da hassaten şarkiyatçılar için mümbit bir araştırma alanı olmuştur. Biz, bu çalışmamızda fırkalarla ilgili varid olunan rivayetlerden sadece `Hâricîler` özelinde olan kısmını ele aldık. Araştırmamızda, Hâricîlerin aleyhinde varid olan rivayetler öncelikle temel hadis kaynaklarımız olan Buhârî, Müslim, Ebû Dâvûd, Tirmizî, Nesâî, İbn Mâce, Dârimî, Malik b. Enes ve Ahmed b. Hanbel'in eserleri olmak üzere, Taberânî'nin üç mu'cemi ve diğer bazı klasik hadis külliyatında geçen ve konumuzla ilgili bölümlerde yer alan rivayetler olmuştur. Tespit edebildiğimiz kadarıyla Hâricîlerle ilgili olan ve onların aleyhinde varid olan rivayetlerin sayısı sekizi geçmemektedir. Bu rivayetlerin her birinin birden fazla varyantını göz önünde bulundurduğumuzda bu sayı hayli artmaktadır. Zira bazı rivayetlerden bir tanesinin varyantının otuz altı sayısına ulaştığı da görülecektir.Çalışmamız esnasında, rivayetlerin sayısal verilerinin artması veya eksilmesinin, haddizatında konunun çerçevesi üzerinde farklı bir etki ve değişiklik meydana getirmediğini gördük. Zira lafız ve kelimeler farklı olsa da hedef kitle ve o kitleye dönük verilen mesaj ve mefhum aynıdır.Hz. Peygamber'in vefatıyla ortaya çıkan siyasî ve kabilevî haberler, Hz. Osman'ın katledilmesiyle zirveye çıkmıştır. Akabinde Cemel ve Sıffîn vakaları ve Hz. Ali'nin ordusundan ayrılıp Nehrevân denilen yere çekilen ve onun Şam ordusuyla yaptığı ateşkesi kabul etmeyen askerleriyle yaptığı savaş sonrası, bu fitne giderek daha da önü alınmaz bir hal almıştır.Bu iç çatışma ve kardeş kavgasına bir anlam veremeyenler, olup bitenlere bakıp her iki kesimden de uzaklaşmayı, âdeta münzevi bir hayatı tercih ederken, bir başka kesim de bu fitnelere karşı kendilerini mazur görüp yaptıklarını da meşru göstermek istemiştir. Bunun sonucunda da karşısındakini haksız çıkarmak için Peygamber'in diliyle bu tür haberleri ortaya atmış olabileceği söz konusudur. Bu ve bu tür konulara benzer fiten ve melâhim haberlerinin Hz. Peygamber ile bir ilgisinin olmadığı, söz konusu rivayetlerin, siyasî ortamın belki de savaş hukukunun meşru gördüğü birer yöntem olduğu ihtimali, sözü edilen rivayetlerin Hz. Peygamber'e olan aidiyetine nazaran daha kuvvetli bir ihtimal olduğu kanaatindeyiz.Çalışmamızda vardığımız sonuç; Hâricîlerin aleyhinde varid olan rivayetlerden sened bakımından sıhhat derecesine ulaşan iki rivayetin dışında diğer rivayetlerin sened yönüyle de Hz. Peygamber'e aidiyetlerinin problemli olduğu, senedi sahih olan rivayetlerin de metin açısından Hz. Peygamber'e nispet edilmesinin zor olduğu hatta mümkün olmadığı yönünde olmuştur.

One of the most ominious subjects of our rumor corpus, even the most dominant one, is undoubtedly the narrations discussed under the heading of strife and wars.These news about the discord and sects, which are rumored to inform that the Messenger of Allah will take place after him, not only attracted the attention of the Muslim world of science for centuries, but also became a feasible area of research for Orientalists in the western world.In this study, we have dealt with only the part of the rumors about the sects that are specific to `kharijite`. In our research, we investigate the rumors that exist against the `kharijites` primarily on our basic hadith sources like Bukhari, Muslim, Abu Dawud, Tirmidhi, Nasai, Ibn Mâce, Dârimî, Muwatta 'and Ahmed İbn Hanbal's works, Tabarani's three mu' cems, and some of the other classic hadiths and the narrations in the sections related to our topic.As far as we can determine, the number of narrations concerning and against Kharijites does not exceed eight. When we consider the multiple variants of each of these rumors, this number increases considerably. For, it was seen that one variant of some of the rumors reached the number twenty.However, although our goal in this study is to collect and work on all the rumors about Kharijites, we do not claim that we have left no research area for the next researchers.However, during our study, we saw that the increase or decrease in the numerical data of the rumors does not create a different effect and change on the framework of the subject. Because even though the wordings and words are different, the message and notion given to the target audience and that audience are the same.Political and tribal news that emerged after the death of the Messenger of Allah, It peaked with the murder of Hz. Osman. Subsequently, the cases of Cemel and Sıffin and after Hz. Ali's war with his soldiers who left his army and retreated to the place called Nehrevân and did not accept his ceasefire with the army of Damascus, this strife became more and more inevitable.While those who could not give a meaning to this internal conflict and sibling fight or prefer to look at what is happening and stay away from both groups prefer a life of seclusion, another group wanted to justify their actions against these conflicts. As a result, it is said that he may have put forward such news with the name of the Prophet in order to prove the opponent wrong. It is a matter of fact that these and similar mischief news on such issues have nothing to do with the Messenger of Allah and that these rumors are methods that the political environment, perhaps, the law of war deems legitimate.Our conclusion in our study; Apart from the two narrations that have reached the level of health in terms of deeds among the narrations against the Kharijites, it is stated that the other narrations' belonging to the Messenger of Allah is problematic in terms of the deed. The narrations whose deeds are valid were stated that it was difficult or even impossible to attribute to the Prophet in terms of text.