Iasos Bizans dönemi toplumunun paleopatolojik analizi

Abstract

Bu çalışmada Iasos Bizans toplumunu oluşturan bireylere ait iskeletler üzerinde morfolojik incelemeler yapılmış ve toplumun sağlık yapısını ortaya koymak amaçlanmıştır. Iasos Bizans toplumunda travma, enfeksiyonel hastalıklar, eklem hastalıkları, metabolik hastalıklar, konjenital anomaliler ve tümöral oluşumlar gözlenmiştir. Travma Iasos'da % 13,3 oranında görülmektedir ve tüm travmalar birey yaşıyorken iyileşmiştir. Diğer Anadolu Bizans-Orta Çağ toplumları ile karşılaştırıldığında, travmanın Iasos Bizans toplumunda diğer toplumlara nazaran daha az görüldüğü ortaya çıkmıştır. Travmaların muhtemelen düşme veya çarpma gibi küçük kazalar sonucunda oluşmuş olabileceği düşünülmüştür. Enfeksiyonel hastalıklardan toplumda yalnızca periostitis gözlenmiştir. Toplumda görülme oranı % 17,2'dir. Diğer toplumlarla karşılaştırıldığında ortalama bir değer sergilemektedir. Periostitisin yüksek oranda görülmemesi genellikle toplumun hijyen seviyesinin ve yaşam standardının yüksek olmasına bağlanmaktadır. Ancak % 60,4'lük fetus-bebek-çocuk ölüm oranı, böyle bir durumun ihtimal dahilinde olmadığını göstermektedir. Iasos Bizans toplumunda az oranda görülen periostitisin muhtemel sebebini lezyonun enfekte olmuş bireylerin kemiklerine yansımadan bireylerin hızlı bir şekilde hayatlarını kaybetmiş olmasına bağlamak makul görünmektedir. Eklem hastalıklarından vertebral osteoartrit (% 24,6), vertebral osteofit (% 13,11) ve periferal osteoartritin Iasos Bizans toplumunda diğer Anadolu toplumlarına kıyasla çok daha düşük oranda görüldüğü ortaya konmuştur. Bizans Dönemi'nde elitlerin ve din adamlarının kilise gibi kutsal alanların içine ya da çevresine gömüldükleri bilinen bir bilgidir ve bu bağlamda Iasos Bizans toplumuna ait bireylerin bazilika çevresindeki mezarlardan çıkarıldığı bilinmektedir. Dolayısıyla, eklem hastalıklarının az oranda görülmesinin temel sebebinin topluluğu oluşturan bireylerin balıkçılık ile uğraşan bireylerden ziyade, elit bireylerden ve din adamlarından oluşabileceği düşüncesi makul gözükmektedir. Iasos Bizans toplumunda tespit edilen porotic hyperostosis (%12), cribra orbitalia (% 19,7), femoral cribra (%3,8) ve osteoporoz (%5,1) metabolik hastalıkların biyogöstergeleridir. Porotic hyperostosis ve cribra orbitalia birçok çalışmada genel olarak demir eksikliği ile ilişkilendirilmektedir. Ancak temel besin kaynağını deniz ürünleri oluşturan Iasos'ta demir eksikliğinden kaynaklı bu lezyonların görülmesi beklenen bir durum değildir. Bazı çalışmalarda cribra orbitalianın ve porotic hyperostosisin demir eksikliğinden ziyade B12 eksikliği sonucu oluştuğu belirtilmiş ve sindirim sistemini etkileyen enfeksiyonlar sonucu meydana gelen vitamin kaybının (B12) bu lezyonların oluşmasına sebep olabileceği bildirilmiştir. Bu bağlamda, MS. 6.yüzyılda ortaya çıkan ve 14. yüzyılda tekrar ortaya çıkarak Anadolu'ya ulaşan vebanın Iasos'a Bizans Dönemi'nde ulaşmış olabileceği ve insanların sindirim sistemini etkileyerek bireylerde porotic hyperostosis ve cribra orbitalia gibi lezyonların oluşmasına sebep olmuş olabileceği düşünülmektedir. Ancak, vebanın ölümlere oldukça hızlı sebep olduğu ve bu nedenle kemiklerde lezyon bırakma ihtimalinin düşük olduğu da unutulmamalıdır. Iasos Bizans toplumunda konjenital anomalilerden sakralizasyon (%5) ve çoklu blok vertebra (%6,7) toplumda oldukça az oranda görülmektedir. Aynı şekilde tümöral oluşumlardan olan osteoma Iasos toplumunda oldukça nadir olarak gözlenmektedir (% 4,2). Iasos Bizans toplumunda yetişkin olmayan bireyler toplumun %62,3'ünü oluşturmaktadır. Diğer Anadolu Bizans-Orta Çağ toplumları ile karşılaştırma yapıldığında, bu oranın oldukça yüksek olduğu göze çarpmaktadır. Bazilika çevresine elitlerin ve din adamlarının yanında bebek ve çocukların da gömülme ihtimali Iasos Bizans toplumundaki bu yüksek bebek-çocuk ölüm oranını açıklamaya adaydır. Bununla beraber, Anadolu'ya yayılan hıyarcıklı veba bağışıklık sistemi yetişkinlere oranla daha zayıf olan bebek ve çocukları büyük oranda etkilemiş ve ölümlerine sebep olmuş olabilir.

Within the scope of this thesis study, the skeletons of the individuals forming the Iasos Byzantine Population were examined and the health structure of the society was tried to be revealed. Trauma, infectious diseases, joint diseases, metabolic diseases, congenital anomalies and tumoral formations were observed in the Byzantine Population of Iasos. Trauma is seen at a rate of 13.3% in Iasos and all traumas healed while the individual was alive. When compared with other Anatolian Byzantine-Medieval societies, it is seen that trauma is less common in the Byzantine Population of Iasos. It is thought that the injuries were probably caused by minor accidents such as falling or hitting. Of the infectious diseases, only periostitis was observed in the community. Its incidence in the community is 17.2%. It exhibits an average value compared to other societies. The low rate of periostitis is generally attributed to the high level of hygiene and standard of living of the society. However, the 60.4% fetal-infant-child mortality rate shows that this probability is quite low. It seems reasonable to attribute the probable cause of periostitis, which is rarely seen in the Byzantine Population of Iasos, to the rapid death of individuals without reflection of the lesion on the bones of infected individuals. Among the joint diseases, vertebral osteoarthritis (24.6%), vertebral osteophyte (13.11%) and peripheral osteoarthritis are seen at a much lower rate in the Byzantine Population of Iasos compared to other Anatolian societies. Individuals belonging to the Byzantine Population of Iasos were excavated from the tombs around the basilica, and it is known that elites and religious officials were buried in or around sacred areas such as churches during the Byzantine Period. Therefore, it seems reasonable to think that the main reason for the low incidence of joint diseases may be elite individuals and religious officials rather than individuals engaged in fishing. Porotic hyperostosis (12%), cribra orbitalia ( 19.7%), femoral cribra ( 3.8%) and osteoporosis (5.1%) detected in the Byzantine Population of Iasos are biomarkers of metabolic diseases. Porotic hyperostosis and cribra orbitalia are generally associated with iron deficiency. However, it is highly unlikely that these lesions due to iron deficiency will be seen in Iasos, whose main food source is seafood. In some studies , it has been stated that the cribra orbitalia and porotic hyperostosis are caused by B12 deficiency rather than iron deficiency, and it has been reported that vitamin loss (B12) resulting from infections affecting the digestive system may cause these lesions. In this context, it is thought that the plague, which emerged in the 6th century and reached Anatolia by reappearing in the 14th century, may have reached Iasos in the Byzantine Period and may have affected the digestive system of people and caused lesions such as porotic hyperostosis and cribra orbitalia in individuals. However, it should not be forgotten that the plague causes deaths very quickly and therefore the probability of leaving lesions on the bones is low. Sacralization (5%) and multi-block vertebrae (6.7%) of congenital anomalies are seen very rarely in the Iasos Byzantine Society. Likewise, osteoma, which is one of the tumoral formations, is observed very rarely in the Iasos Community (4.2%). In Iasos Byzantine Society, 62.3% of the population is immature individuals. When compared with other Anatolian Byzantine-Medieval societies, it is seen that this rate is quite high. The possibility of babies and children being buried around the basilica alongside elites and ministry can explain this high infant-child mortality rate in the Byzantine Population of Iasos. Additionally, the plague that spread to Anatolia may have greatly affected infants and children with weakened immune systems and may have caused their deaths.